Kıdem tazminatında yeni model mi geliyor?

Kıdem tazminatı ile yeni tarışmalar yaşanıyor. Kıdem tazminatı sistemini değiştirmek için başlatılan çalışmalarda, dünya örnekleri masaya yatırılmaya başlandı. Başka ülkelerdeki kıdem tazminatı uygulamaları için uzmanlar ülke seyahatlarına başlarken; akademisyenlerle de toplantılar yapılıyor.

Yurtdışı örneklerinde ise Brezilya ile Avusturma modeli başı çekiyor. Brezilya’da işverenler çalıştırdıkları her işçi için aylık ücretin yüzde 8’ini işçi adına açılan hesaba yatırırken, Avusturya’da ise işverenler işçiye ödedikleri aylık brüt ücretin yüzde 1.53’ünü kendi seçtikleri kıdem tazminatı hesabına yatırıyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Süleyman Soylu da kıdem tazminatıyla ilgili bir soruya yanıt verirken; hem akademisyenlerle görüş alışverişlerinin, hem de yurtdışında konuyla ilgili incelemelerin yapıldığını söylemişti. Akademisyenlerle ilki şubat ayı içinde yapılan kıdem tazminatı değerlendirme toplantısının, ikincisinin mart ayı içinde yapılabileceği belirtiliyor.

BREZİLYA MODELİ

Brezilya’da da işverenler Garanti Fonu Kanunu’na göre çalıştırdıkları her işçi için, aylık ücretinin yüzde 8’ini işçi adına Federal Tasarruf Bankası’nda açılan hesaba yatırmakla yükümlü bulunuyor. Banka hesaplarında biriken bu paralar çeşitli yatırım araçlarıyla değerlendiriliyor.

Hesapta biriken paraların çekilebilmesi için “iş sözleşmesinin feshi, müteahhitlik hizmetinin sona ermesi, zorunlu nedenlerle işçi veya işveren tarafından yapılan fesih, işçi ve işverenin karşılıklı anlaşması yoluyla yapılan fesih, işverenin ölümü, işçinin ölümü, işçinin konut edinmesi, emekli olması, işçi veya bakmakla yükümlüolduğu kimselerin kanser veya AIDS hastalığına yakalanması” gibi şartlar aranıyor. İşveren, işçisinin iş sözleşmesini haksız nedenle feshederse, hesapta biriken kıdem tazminatı tutarına ek olarak bu tutarın yüzde 40’ını tazminat olarak işçiye, yüzde 10’unu ise devlete ödemek zorunda kalıyor. İşçinin iş sözleşmesi işveren tarafından haklı nedenlerle feshedilirse ve mahkeme bu durumu onaylarsa ise, işçi hesapta biriken tutarı çekemeyebiliyor.

AVUSTURYA MODELİ

İncelenen ülkelerden Avusturya ise 2003 yılında kıdem tazminatı sisteminde değişikliğe gitti. Yapılan değişiklikte, mevcut iş sözleşmeleri devam eden işçilere hem eski sistemle devam etme, hem de yeni sisteme geçiş hakkı tanındı. Her ay işverenlerin işçiler için ödedikleri brüt ücretin yüzde 1.53’ünü kendi seçtikleri kıdem tazminatı hesabına aktarmasını öngören yeni sistemde, hesapta biriken paraların işçiye ödenmesinde de iki şart aranıyor. Bunlar “işçi adına üç yıl boyunca prim yatırılmış olması ve iş sözleşmesinin işçi tarafından kendi arzu ve iradesiyle feshedilmemesi” olarak sıralanıyor.

Hesaptaki para işçi hiç çalışmazsa emeklilikte, eğer çalışırsa ikinci çalışmasındaki sürelere bağlı olarak ödeniyor. Aynı şekilde işçi işgücü piyasasından çıkar, başka bir ülkeye gider, kendi işini kurar yahut çocuk bakımı amacıyla çalışmaktan vazgeçerse de; işten çıktığı tarihten sonra 5 yıl geçmesi şartıyla hesabında biriken parayı çekebiliyor.

KIDEM TAZMİNATI NEDİR?

Kıdem tazminatı; çalışan işçinin hizmet süresi boyunca verdiği emeğin karşılığını almasını sağlayan yasal bir sistemdir.

Kıdem Tazminatının Alınabileceği Durumlar
Geçerli olan 1475 sayılı İş Kanunu'nun 14'üncü maddesine göre, 4857 sayılı İş Kanunu çerçevesinde çalışanlar işverenlerinden kıdem tazminatı alabilir. İlgili yasada 7 hal belirtilmiştir:

İşverenin haklı bir sebep olmadan işten çıkartması
İşçinin haklı bir sebeple işi bırakması
Erkek çalışanların askerlik için işi bırakması
Emekli olmak amacıyla işçinin işi bırakması
Emeklilikle ilgili diğer şartları tamamlayıp, emeklilik yaşını evinde beklemek amacıyla işçinin işi bırakması
Kadın işçinin evlendikten sonraki bir yıl içinde işi bırakması
İşçinin ölmesi
Bu belirtilen hallerden herhangi birisinde, her çalışma yılına işçinin bir brüt maaşı tutarında kıdem tazminatı ödenir

Kıdem Tazminatının Hesaplanması
Kıdem tazminatı hesaplanırken işçiye çalıştığı her bir tam yıl için, giydirilmiş brüt ücretinin otuz günlük tutarı ödenir. Bir yıldan arta kalan süreler için aynı ücret üzerinden oranlama yapılmak suretiyle tazminat tutarı hesaplanır. Giydirilmiş brüt ücretten kastımız işçiye verilen ikramiye, prim, yakacak yardımı vb. çıkarlardır.

Kıdem tazminatından binde 7,59 yani, %0,00759 oranında damga vergisi kesintisi yapılır.

ÖNEMLİ NOT: Kıdem tazminatında hesaplanabilecek bir maaşın Tavanı vardır. 2016 Yılı için kıdem tazminatı tavanı 4.092,53 TL dir. Lütfen dikkate alınız. Yani maaş bu tutardan yüksek olsa bile, bu kadardan hesaplanır.

2012 Yılı için kıdem tazminatı tavanı 2.805,04 TL idi.