Minecraft dünyasından beyaz perdeye
Dünyadaki en popüler bilgisayar oyunlarından Minecraft eğitimciler tarafından da tavsiye ediliyor. Oyun, “Bir Minecraft Filmi”yle vizyonda. Oyunun geliştirebileceği becerileri Prof. Dr. Yavuz Samur ile konuştuk.
Minecraft, geliştirildiği 2011 yılından bu yana, farklı platformlarda piyasaya sürüldü ve 2023 itibarıyla aylık yaklaşık 140 milyon aktif oyuncusuyla en çok oynanan video oyunlarından biri. Bilmeyenler için Minecraft; sınırsız ve çeşitli bloklardan oluşan ve bu bloklarla istediğiniz her şeyi inşa edebileceğiniz, ister tek, ister grup olarak oynanabilen, tamamen hayal gücü ve yaratıcılığa göre şekillenen bir oyun. 6-7 yaş ve üzeri çocuklar için uzman ve eğitimcilerin de önerdiği Minecraft, beyaz perdeye uyarlandı. Yaklaşık 10 yıldır üzerinde çalışılan ve 4 Nisan’da vizyona giren “Bir Minecraft Filmi” dünyayı büyük bir yıkıma uğratacak olan Ender Dragon’u durdurmak ve dünyayı kurtarmak için zorlu bir maceraya atılan genç bir kız ve arkadaş grubunun hikâyesini konu ediyor. Minecraft’ı özel kılan şey ise, yaratıcılığı ve problem çözme becerilerini geliştirmesi, planlama yeteneği kazandırması, kodlama ve mantıksal düşünmeyi öğretmesi ve STEM (Bilim, Teknoloji, Mühendislik, Matematik) alanlarında kullanılabiliyor olması. Binlerce oyunun yazıldığı dijital oyun dünyası, ebeveynler için giderek daha karmaşık hâle gelirken, Bahçeşehir Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dekanı Prof. Dr. Yavuz Samur ile bu oyunu konuştuk.
Minecraft gibi oyunlar neden eğitimciler tarafından öneriliyor?
Minecraft, tamamen oyuncunun hayal gücüne dayalı, sınırsız keşif ve üretim imkânı sunan bir oyun. Kaliteli olarak önerdiğim nadir oyunlardan biri. Eğitim açısından bakarsak; eleştirel düşünme, problem çözme, iş birliği ve yaratıcılık gibi becerileri destekleyen bir yapıya sahip. Sadece bir oyun değil, güçlü bir eğitim aracı. Çocuklar için âdeta dijital bir lego seti gibi düşünebiliriz ama burada fizik kurallarını değiştirebilir, dünyalar inşa edebilir ve kendi oyun mekaniklerini oluşturabilirler. Üstelik kodlama, mühendislik ve şehir planlaması gibi konuları doğal akışında öğretme kapasitesine de sahip.
Hangi yaşta başlanmalı? Nasıl oynanmalı ki faydalı olsun?
Genel olarak 6-7 yaş ve üzeri için uygun olduğunu söyleyebiliriz ama önemli olan çocuğunuzun oyunu nasıl oynadığı. Eğer sadece hayatta kalma modunda, rastgele vakit geçiriyorsa kazanımları daha sınırlı olabilir. Ama rehberlik edilir; mesela belirli projeler yapması istenirse, bir arkadaş grubuyla iş birliği yaparsa ya da öğretmenler tarafından yönlendirilirse çok daha etkili bir öğrenme aracı hâline gelir. Yaş gruplarına göre Minecraft’ta öğrenme süreci şöyle şekillenebilir: 7-10 yaş: Temel inşa, hayatta kalma modu, keşif, basit mantık kurma, 10-14 yaş: Redstone (elektronik devreler), modlar, basit kodlama, 14+ yaş: Gelişmiş kodlama, büyük ölçekli projeler, oyun tasarımı.
Minecraft eğitimde nasıl kullanılıyor?
Dünyada ve Türkiye’de birçok okul Minecraft’ı ders müfredatına entegre etti. Ben de çocuklar derslerinde Minecraft oynasınlar diye kitaplar yazdım. Matematikten fen bilgisine, tarihten kodlamaya kadar farklı derslerde kullanılıyor. Örneğin, öğrenciler tarihi bir şehri Minecraft’ta yeniden inşa edebilir, kimyasal elementleri birleştirerek yeni materyaller üretebilir ya da bir kodlama dili öğrenerek oyun içinde otomasyon sistemleri kurabilirler. Bu süreçte öğrendiklerini deneyimleyerek pekiştiriyorlar yani “yaparak öğrenme” tam anlamıyla gerçekleşiyor.
Kötü örnekler nedeniyle ebeveynler dijital oyunlardan endişe duyuyor. Ne yapmak gerek?
Ebeveynler için oyun dünyası biraz “kontrolsüz kaos” gibi görünebilir çünkü her gün yeni bir oyun çıkıyor. Bazıları bağımlılık yapıcı mekaniklere sahip, bazıları ise pedagojik açıdan tartışmalı. Ama burada panik olmaktansa bilinçlenmek gerekiyor. Yani çocukların oyun dünyasına tamamen kapıyı kapatmak yerine, hangi oyunların onların gelişimine katkı sağladığını öğrenmek önemli. Minecraft üretici (creative) yönü olan ve stratejik düşünmeyi teşvik eden oyunlar arasında öne çıkıyor. Sonuç olarak, oyun kötü değil, nasıl oynandığı önemli. Çocukların sadece tüketici değil, üretici olmalarını sağlayan oyunlar desteklenmeli ve ebeveynler de bu süreci bilinçli şekilde yönlendirmeli. Minecraft gibi oyunlar, bu anlamda mükemmel bir başlangıç noktası olabilir.
Oyun dünyasında ne gibi çalışmalar yapılıyor?
Dünya çapında oyun tabanlı öğrenme üzerine birçok araştırma yapılıyor. Özellikle “serious games” yani ciddi oyunlar dediğimiz eğitim odaklı oyunlar her geçen gün daha fazla ilgi görüyor. Türkiye’de de benzer çalışmalar var ve giderek artıyor. Eğitimciler, geliştiriciler ve akademisyenler bir araya gelerek, çocukların eğlenerek öğrenebileceği dijital ortamlar yaratmaya çalışıyor. Günümüzde pek çok video oyunu rekabetçi ve bağımlılık yapıcı mekanikler içeriyor, ancak Minecraft gibi oyunlar serbest keşif ve öğrenmeye dayalı bir deneyim sunarak çocuklara pozitif ve öğretici bir oyun ortamı sağlıyor.
Oyun çocuklarda hangi becerileri geliştirebilir?
Örneğin, tarih derslerinde Antik Mısır’ı keşfetmek ya da biyoloji derslerinde bir ekosistemin nasıl işlediğini öğrenmek için özel eğitim haritaları kullanılabilir. Çocuklara belirli görevler verilirse, öğrenme süreci daha etkili olur. Örneğin, “Bir sürdürülebilir şehir tasarla”, “Tarihi bir yapıyı yeniden inşa et”, “Bir robot programla” gibi projeler yapılabilir. Çocuklar, Minecraft içindeki kodlama araçlarıyla kendi otomasyon sistemlerini kurarak bilgisayar bilimlerine yönelik temel beceriler kazanabilirler. Arkadaşlarıyla birlikte belirli bir projeyi tamamlamaları, iletişim becerilerini ve takım çalışmasını geliştirir.
