Fast food yiyeceklere dikkat! 'Anne karnındaki bebeği bile etkileyebilir'
ABD'li araştırmacılar, aralarında hamburger, pizza hatta dürümün de olduğu birçok fast food yiyeceğin içinde fitalat adıyla bilinen zararlı bir kimyasal olduğunu tespit etti! Peki, fitalat tam olarak nedir? Fitalat neden fast food yiyeceklerde karşımıza çıkıyor? İşte konunun uzmanlarından önemli uyarılar...
Can Şişman / milliyet.com.tr - Fast food yiyecekler dünyada olduğu kadar Türkiye'de de çok sık tüketiliyor. Ancak yoğun iş temposundan ötürü hazır yiyecek tüketiminin giderek arttığı bu dönemde sağlığımız tehlike altında. Uzmanlar, büfe ve lokantalarda hemen tüketilmek üzere satışa sunulan hamburger, pizza ya da döner gibi yiyeceklerin sağlığa olan zararlarına yönelik uyarılarda bulunmaya devam ediyor. Yapılan son uyarılardan biri de ABD'den geldi. ABD'nin başkentindeki George Washington Üniversitesi araştırmacıları, fast food yiyeceklerin içinde fitalat adıyla bilinen zararlı bir kimyasal olduğunu ve bu kimyasalın uzun vadede insan sağlığına olumsuz etkilerde bulunacağına dikkat çekti.
8 bin 800'ü aşkın kişi üzerinde incelemelerde bulunan George Washington Üniversitesi araştırmacıları, hazır yemekleri sık tüketen kişilerdeki fitalat metabolitleri düzeylerinin hazır yiyecekle beslenmeyenlere kıyasla yüzde 24 ila 40 oranında daha yüksek olduğunu ortaya çıkardı. Uzmanlara göre fitalatla karşı karşıya kalmak yetişkinlerde üremeyle ilgili problemlere yol açıyor. Çocuklarda ise daha düşük IQ düzeyine sebep oluyor ve öğrenme problemleri doğuruyor. Yapılan araştırmalara göre fitalat en çok pizza, makarna ve dürüm gibi yiyeceklerde karşımıza çıkıyor. Uzmanlara göre et içeren gıdalar, peynirli pizza gibi diğer yiyeceklere göre daha yüksek kimyasal seviyelerine sahip. Konuyla ilgili gıda mühendisleri Hüseyin Şirin ve Tuğba Parıltı ile konuştuk.
SADECE YİYECEKLERDE KULLANILMIYOR
Yapılan son araştırmalarda fast food yiyeceklerin içinde tespit edilen fitalat nedir? Fitalat sadece fast food yiyeceklerde mi karşımıza çıkıyor? Gıda Mühendisi Hüseyin Şirin, fitalatların sert plastikleri yumuşatmak ve esneklik kazandırmak için kullanılan kimyasal bileşikler olduğunu söyledi. Gıda Mühendisi Tuğba Parıltı da fitalatların plastik malzemeleri yumuşatmak için kullanıldığını ve sağlığa zararlı olduklarını belirterek "Oldukça düşük maliyetli oldukları için pek çok ürün üretiminde tercih ediliyorlar" dedi.
Tuğba Parıltı, kontrolsüz üretimlerde fitalatların kullanımıyla alakalı riskler olduğunu hatırlatırken Hüseyin Şirin de fitalatların plastiklere esneklik kazandırmanın haricinde kozmetik, deterjan ve oyuncak sanayinde de kullanıldığını söyledi. Şirin, "Kişisel bakım ürünlerinde kalıcı koku ve renk oluşturmak için de kullanılabiliyorlar" dedi. Yani fitalatlar sadece yiyeceklerde değil, farklı alanlarda da karşımıza çıkıyor.
'FAST FOOD YİYECEKLERDE KARŞIMIZA ÇIKMASININ SEBEBİ...'
Peki, fast food yiyeceklerde karşımıza çok sık çıkmasının sebebi ne? Gıda Mühendisi Hüseyin Şirin, bu soruyu "Fast food yiyeceklerde fitalatlarla karşılaşmamızın sebeplerinden birisi diğer sektörlerde kapsamlı, ses getirecek bir araştırmanın olmaması" diye yanıtladı ve şöyle devam etti: "Fast food sektöründe yüksek miktarda fitalatların olmasının sebebi olarak tek kullanımlık, maliyeti düşük plastik türevi ürünlerin kullanımını sayabiliriz." Gıda Mühendisi Tuğba Parıltı da kontrolsüz olan, kullanılan ekipmanlara, hijyen ve hazırlık/servis malzemelerine dikkat etmeyen her restoranda ve üretim yerinde önemli bir riskin söz konusu olduğuna dikkat çekti.
'MİKRODALGAYA GİREN KAPLAR, TEK KULLANIMLIK ELDİVENLER...'
Fast food yiyecekler haricinde fitalatlarla pek çok farklı şekilde karşılabiliyoruz. Gıda Mühendisi Hüseyin Şirin, fitalatların kullanım alanlarını şu şekilde sıraladı: "Gıda güvenliği anlamında kullanılan tek kullanımlık eldivenler, gıdanın sarıldığı plastik ambalajlar veya alüminyum folyolar, mikrodalgaya giren kaplar ve ambalajlar, tek kullanımlık plastik çatal, bıçak ve kaşıklar gıdaya fitalat geçişinin sebepleri arasında."
Fitalatların suda değil, yağ içerisinde çözünebildiğini hatırlatan Hüseyin Şirin, fast food yiyeceklerin yağ oranının fazla olmasından ötürü bu gıdalara fitalat geçişinin daha fazla olduğunu vurguladı. Tuğba Parıltı da tıpkı Hüseyin Şirin gibi fitalatların yağda kolay çözündüğüne dikkat çekerek şunları söyledi: "Fitalatların yüksek yağ oranına sahip fast food yiyeceklerle temasında migrasyon yani gıdaya kimyasal geçiş yaşanır."
'EVDE YAPILAN YİYECEKLERDE DE KARŞIMIZA ÇIKABİLİR'
Gıda Mühendisi Tuğba Parıltı, evde hazırlanmış yemeklerin zararlı kimyasallara maruz kalma riski açısından daha güvenli olduğunu belirtti. Yapılan birçok araştırmada evde yapılan yemeklerin birçoğunda fitalata rastlanmadığını söyleyen Gıda Mühendisi Hüseyin Şirin ise fast food yiyeceklerdeki fitalat değerlerinin limitlerin üzerinde çıktığına dikkat çekti. Ancak bir uyarısı var! Şirin, evde yapılan yemeklerde de fitalatlara rastlanabileceğini söyledi. Şirin, "Eğer fitalat içeren plastik ambalaj, alüminyum folyo kullanımı veya fitalatlı ambalaj ile kaplanmış hammadde alınması gibi yanlış yöntemler uygulanırsa evde yapılan yiyeceklerde de fitalat esterlerine rastlanması mümkün" dedi.
'BİBERON VE EMZİKLERE ÇOK DİKKAT EDİLMELİ'
Fitalatların farklı çeşitlerde sanayide de kullanıldığını söyleyen Gıda Mühendisi Hüseyin Şirin, fitalatların insan sağlığına verdiği zararları şöyle sıraladı: "Fitalatlardan bazılarının kansere, bazılarının hormonal bozukluğa sebep olarak kısırlığa ve üreme sistemi hasarlarına yol açtığı, hatta akciğerlere zarar vererek solunum sistemini etkilediği, bebek ve çocuklarda ise zeka gelişimini engellediği biliniyor."
Bebekler için alınan biberon, diş kaşıma oyuncakları ve emziklere çok dikkat edilmesi gerektiğini söyleyen Şirin, bebek sağlığı için plastik türevi olmayan ürünlerin tercih edilmesi gerektiğini vurguladı. Gıda Mühendisi Tuğba Parıltı da fitalatların kanserojenik yan etkilerine dikkat çekerek özellikle hamile kadınların bu kimyasala asla maruz kalmaması gerektiği yönünde uyarıda bulundu. Parıltı, "Bu kimyasal anne karnındaki bebeği bile etkileyebilir" dedi.
TÜRKİYE'DEKİ SON DURUM NE?
Ülkemizde ithal ürünlerde yetkili bakanlıklar tarafından fitalat analizlerinin yapıldığını söyleyen Gıda Mühendisi Hüseyin Şirin, uygun olmayan ürünlerin girişine izin verilmediğini hatırlattı. Türkiye'de üretilen ürünler için zaman zaman alınan numuneler ile analizler yapıldığını hatırlatan Şirin, fitalat kullanılan plastik türevlerinin düşük maliyetli olmasından dolayı birçok alanda kullanıldığına ve denetimlerinin sınırlı olduğuna dikkat çekti.
"Ülkemizde uygulanan mevzuatlara göre bebek ürünlerinde, oyuncaklarda, gıdayla temas eden madde ve malzemelerde fitalat kullanılmaması gerekiyor" diyen Gıda Mühendisi Tuğba Parıltı da restoranlarda, otellerde hem üretim hem de servis sırasında personel hijyeni sağlamak amacıyla kullanılan eldivenlerin migrasyona neden olmayan materyalde üretilmiş olmalarına özellikle dikkat edilmesi gerektiğini hatırlattı.
NE GİBİ ÖNLEMLER ALMALIYIZ?
Fitalatlara karşı ne gibi önlemler almalıyız? Gıda Mühendisi Hüseyin Şirin, tüketimimize sunulan yiyecekte fitalat içerebilecek durumlara dikkat etsek bile işin mutfağında hangi aşamalardan geçildiğini bilemeyeceğimizi söyledi. Şirin, şöyle devam etti: "Kullanılan tek kullanımlık eldivenin içeriği, ürün pişirilirken folyo veya benzeri bir ürüne temas edip etmediği, ürün hazırlanırken tek kullanımlık plastik çatal ve bıçak kullanıp kullanılmadığını bilemeyiz."
Şirin'e göre alınacak önlemler ise şunlar: "Risk teşkil edebilecek yerlerden gıda tüketimi yapmamak, esnek plastik, naylon, alüminyum folyo kaplı gıdaları ısıl işlem görmüş ise kesinlikle tüketmemek, tek kullanımlık plastik bardak, çatal, kaşık ya da pipet kullanmamak zararlı kimyasallara maruz kalmamızı engelleyebilir."
Fitalatların ucuz ve kontrolsüz üretilen her üründe karşımıza çıkabileceğini söyleyen Gıda Mühendisi Tuğba Parıltı da oyuncaklar, alışveriş poşetleri, eldivenler, ayakkabılar ve kırtasiye malzemelerine özellikle dikkat edilmesi gerektiğine dikkat çekti. Parıltı, evlere paket serviste bu malzemelerin kullanımının mutlaka azaltılması gerektiğini söyledi. Parıltı, "Özellikle tek kullanımlık plastiği azaltma noktasında bu tip ambalajların tercih edilmemesi sağlığımız için çok önemli" uyarısında bulundu.
