Balta Limanı Antlaşması Kısaca Özeti: Tarihi, Maddeleri (Şartları), Önemi Ve Özellikleri

 Osmanlı Devleti ve İngiltere arasında imzalanan Balta Limanı Antlaşması 1838 senesinde ekonomik ilişkilerin yoğunlaştığı dönemde imzalanmıştır. Mustafa Reşit Paşa, Kavalalı M. Ali Paşa’nın çıkardığı isyanı önlemek için İngilizlerden yardım istemiştir. Balta Limanı Antlaşması 8 Ekim 1838 yılında ilk önce Kraliçe Victoria daha sonra da II. Mahmut tarafından onaylanmıştır.

 Balta Limanı Antlaşması Kısaca Özeti

 Napolyon Savaşlarından sonra Osmanlı Devleti’nin dış ticaret hacmi büyüdü. Büyüyen dış ticaret, üretimi iki bakımdan etkiledi. Bir taraftan dış pazarlar için ticaret malı üretimi yaygınlaşırken diğer taraftan sanayileşmiş devletlerden ithal (alınan) edilen mamullerin yarışı karşısında zanaata dayalı üretim çalışmaları geriledi. Böylelikle nüfusun büyük bir kesiminin yaşadığı kırsal yerlerde tarım ve tarım dışı üretim çalışmalarını birlikteliği giderek parçalamak durumunda kaldı.

 Osmanlı Devleti’nin ekonomisi zirai ürünler ihraç (satan) eden ve buna karşılık mamul meta ve belirli gıda maddeleri satın alan bir ekonomi haline geldi. Mısır Valisi olan Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın isyanı nedeniyle devlet ekonomik bakımdan zor bir dönem içerisine girdi. Diğer taraftan hazinenin zarara maruz kalması mevzubahis olduğu için bu dönemde politik bazı tekâmüller ekonomiyi de etkiledi. Rus muhatarasına karşı Osmanlı Devleti, İngilizlerden yardım almak için 16 Ağustos 1838 senesinde Osmanlı-İngiliz Balta Limanı Ticaret Antlaşması’nı imzaladı.

 Balta Limanı Antlaşmasının Maddeleri

Daha önceden bulunan kapitülasyonlarla güvence sağlanan bütün haklar ve imtiyazlar süresiz şekilde devam edecek.

İngilizler sanayi ve tarım ürünlerini Osmanlı Devleti’nde ayrıcasız bir şekilde satabilecek ya da satış amaçlı satın alabilecek.

Osmanlı Devleti bütün tekelleri kaldıracak ve “tezkere” (pusula) uygulamasına son verecek.

İngiltere ve kolonilerinde üretilen bütün mallar, değerleri üzerinden yüzde 3 gümrük vergisi ödenmek şartıyla Osmanlı devletine girebilecek. Eğer üretilen mal içeride satılacak olursa ek olarak yüzde 2’lik ek bir vergi alınacak.

Herhangi bir malı Osmanlı Devleti’nde satın alan İngiliz tacir, bütün iç gümrüklerin bedeli olarak malın kıymeti üzerinden yüzde 9 vergi ödeyecek. Şayet bu mal satılacak olursa yüzde 3 oranında ek vergi daha ödeyecek.

İngiliz tacir, Osmanlı Devleti’nin en imtiyazlı tüccarının yararlandığı şartlarla ticaret yapma serbestisine sahip olacak

Ederi kuruş cinsinden saptanan gümrük tarifeleri daha önce 14 senede bir yenilenirken şuandan itibaren 7 senede bir yenilenecek.

 Balta Limanı Antlaşmasının Önemi ve Özellikleri

Osmanlı Devleti İngiltere’nin yan sömürgesi haline gelmiştir.

Yerli tacirlerin yabancı tacirlerle yarışması zorlaştı, yerli tacir ticaret ha­yatından çekilmek durumunda kaldı.

Osmanlı Devleti’nde üretimin azaldı ve küçük işletmeler kapandı.

Osmanlı Devleti’nde işsizliğin artmasına sebep oldu.

Esnaf tesanüt kuruluşları olan dernekler (lonca) bu gelişmeler neticesinde önemini kaybetti.

Balta Limanı Antlaşmasının Sonuçları

 Osmanlı Devleti’nin ekonomisinin tek koruma sistemi olan tekel (monopol) uygulamasını kaldırdığı, ülke içindeki ticarete İngiltere vatandaşlarının dahil olmasına izin verdiği ve İngiliz tacirlerin vergilerini yerli tacirlerden az tuttuğu için küçük işletmelerin yok olmasına, parasal çöküntünün hızlanmasına, devletin bir borçlarının ve işsizliğin artmasına neden olduğu için Osmanlı Devleti’nin yıkılma dönemini daha iyi anlayabilmek adına araştırılması gereken mühim bir antlaşmadır. Balta Limanı Antlaşması aynı zamanda politik yapıdaki değişikliklerin ekonomiye büyük oranda yansıyabileceğinin müşahhas bir anlatısı olması bakımından değerlidir.