Reisi'nin ölümü sonrası iç ve dış politikada olası senaryolar: İran içinde güç mücadelesi!
İran Cumhurbaşkanı Reisi ve beraberindeki heyetin helikopter kazasında ölmesinin yankıları devam ediyor. Seçime hazırlanan İran 28 Haziran'da yeni Cumhurbaşkanını seçecek. Peki İran'ın iç ve dış politikasını neler bekliyor? TEPAV Dış Politika Programı Direktörü ve eski diplomat Gülru Gezer milliyet.com.tr'ye değerlendirdi.
SERCAN DİNÇ / milliyet.com.tr - İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan’ın da aralarında bulunduğu 9 kişi önceki gün yaşanan helikopter kazasında hayatını kaybetti.
Azerbaycan’a ziyaretin ardından İran’a dönerken kullandıkları helikopterde Reisi ve Abdullahiyan ile birlikte Tebriz İmamı ve bir general de bulunuyordu.
ENKAZA AKINCI TİHA ULAŞTI
Helikopterde bulunan heyetin yaşamını yitirmesine neden olan kazasının ardından enkazın yerini, Türkiye’nin gönderdiği Akıncı TİHA (Taarruzi İnsansız Hava Aracı) tespit etti.
Reisi ve beraberindekilerin naaşlarına bu sayede ulaşılabilirken, Akıncı TİHA’nın Batman’dan kalkıp, kaza bölgesine ulaşıp, enkazın yerini tespit ettikten sonra Türk hava sahasına dönüşünü kapsayan 7 saatlik uçuşu, "FlightRadar24" uygulaması aracılığıyla milyonlarca kişi tarafından saniye saniye takip edildi.
SUİKAST OLMA İHTİMALİ VAR MI?
Reisi'nin ölümünden sonra İran'daki siyasi dengeler nasıl değişebilir ve hangi gruplar güç kazanabilir? Reisi'nin ölümü, İran'ın iç ve dış politikalarında nasıl bir etki yaratabilir?
TEPAV Dış Politika Programı Direktörü ve eski diplomat Gülru Gezer, İran Cumhurbaşkanı Reisi'nin ölümü ve sonrası yaşanabilecek olan senaryoları milliyet.com.tr'ye değerlendirdi. Gezer'in açıklamaları şöyle;
Her ne kadar İran, Reisi ve beraberindeki heyetin ölümünü kötü hava koşullarından kaynaklı bir kaza olarak nitelendirse de bunu söylemek için erken olduğunu düşünüyorum. Esasında birlikte değerlendirilmesi gereken birçok faktör var. Bunun bir suikast olma ihtimalinin dışlanmaması gerekiyor. Bu dış kaynaklı da olabilir, iç dinamikler nedeniyle de gerçekleşmiş olabilir.
İRAN'DA UZMANLAR MECLİSİ TOPLANACAK
Reisi, Hamaney'den sonra dini lider olabilecek adaylar arasında en baş sırada geliyordu. Dolayısıyla önümüzdeki süreçte İran'da sadece bir Cumhurbaşkanlığı seçimi yapılmayacak. Aynı zamanda dini liderin kim olacağı konusunda 88 kişiden oluşan Uzmanlar Meclisi yeniden bir araya gelerek Hamaney'den sonra dini lider kim olabilir bunun tartışmasını yapacaklar.
Bunların hepsi İran içerisinde belirli bir mücadelelerin yaşanmasına neden olabilir.
REİSİ'NİN ÖLÜMÜ SONRASI GÜÇ MÜCADELESİ
Elim kaza, içeride ve dışarıda yansımaları olabilecek bir gelişme. İçeride 28 Haziran'da yapılacağı açıklanan hem Cumhurbaşkanlığı seçimlerindeki rekabet çerçevesinde hem de yeni dini liderin belirlenmesi sürecinde bir takım yeni adayların, buna Hamaney'in ikinci oğlu belki Humeyni'nin torunu da dahil olmak üzere bazı kişilerin güç mücadelesine neden olabilir.
DIŞ POLİTİKADA BİR DEĞİŞİM OLUR MU?
Dışarıdan bakıldığı takdirde; ben bu gelişme sonrasında İran'ın bu dış siyasetinin çok değişmeyeceğini düşünüyorum. Neticede Cumhurbaşkanı tabiki İran'da önemli bir figür ama dini lider büyük ölçüde dış politikatı belirliyor, yürütüyor. Burada Devrim Muhafızları'nın özellikle bölge ülkeler üzerindeki etkisi çok. Bu nedenle çok ciddi değişiklik olması söz konusu olmaz.
Ali Bagheri Dışişleri Bakanı seçildi. Uzun yıllardır Dışişleri'nde farklı görevlerde bulundu. Onun haricinde müzakereleri yürüttü.
ABD'DEKİ BAŞKANLIK SEÇİMLERİ SONRASI MÜZAKERELERE DÖNÜŞ OLUR MU?
Kimin de başkan seçileceğiyle doğrudan bağlantılı olarak yeniden müzakerelere dönme konusunda bir adım atılır mı, bunu göreceğiz. Ama bu olay İran'ın, genel itibarıyla hem Cumhurbaşkanlığı seçimi çerçevesinde hem de dini liderin seçimi çerçevesinde daha bir içine dönmesine sebebiyet verecek.
Vekil güçlerin üzerinde, Gazze savaşının şiddetli bir şekilde devam ettiği bir dönemde vekilleri üzerindeki nüfuzu ve etkisi azalmasına neden olabilir mi? Bu değişim Kafkaslarda nasıl bir siyasi iklim ortaya çıkarır? Bunları hep beraber göreceğiz.
İRAN SAHADAKİ GERÇEKLİĞİ YAVAŞ YAVAŞ KABUL ETMEYE BAŞLADI
Reisi kaza geçirmeden evvel son temaslarını Azerbaycan'da yapmıştı. Çok önemli 2 barajın açılışına katılmıştı. Bölgede tabiki Azerbaycan'ın yükselişinden rahatsız olan bir İran vardı. Ama aynı zamanda da sahadaki gerçekliği de yavaş yavaş kabul etmeye başlayan ve bölgesel iş birliğinin de öneminin farkında olan bir İran söz konusuydu.
Reisi'nin hayatını kaybetmesinden sonrasında bir değişiklik olacağını düşünmüyorum.
"ARAP BAHARI" DETAYI
Bunu da vurgulamak gerekir. Özellikle 'Arap Baharı' sonrasında İran'da reformist kesim giderek siyaset sahnesinden marjinalize edildi ve muhafazakarlar içerisinde rekabetin giderek ön plana çıktığını gördük.
Bu seçimlerde de yine muhafazakar adaylar arasında ve Hamaney'e yakın adaylar arasında bir rekabet olacağını göreceğiz. Dolayısıyla dış politikada çok ciddi bir değişim olacağını düşünmüyorum. İç politikada muhafazakarlar içerisinde bir güç mücadelesi yaşanabileceğini ama bunun İran'ı temelden sarsacak bir gelişme olarak da değerlendirilmemesi gerektiğini düşünüyorum.
