Reisi'nin öldüğü Bell 212 helikopterine dair her şey: Soru işaretleri ve ölüm yüzdesi
21.05.2024 - 09:58 | Son Güncellenme:
Milliyet.com.tr
50 yıldır İran semalarında uçan Amerikan yapımı helikopterler cumhurbaşkanının öldüğü kazayla dünya gündeminin ilk sırasına yerleşti. Henüz kazanın üstündeki gizem aydınlatılabilmiş değil, bir yıl önce Birleşik Arap Emirlikleri'nde kayıtlara geçen vaka ise dikkat çekici.
Derleyen: Ayşe Kısakürek | Bell 212 uçağı, dünya çapında silahlı kuvvetler ve işletmeler tarafından işletilen, Vietnam dönemi Huey askeri helikopterinin yaygın olarak kullanılan sivil bir versiyonu olarak biliniyor.
Bu model 1960’larda bir Amerikan şirketi tarafından Kanada ordusu için geliştirildi. ABD askeri eğitim belgelerine göre ilk kez 1971’de tanıtıldı ancak başka kaynaklar 1960'ların sonunda ilk uçuşunu gerçekleştirdiğini bildiriyor.
ABD ve Kanada tarafından hızla benimsenen helikopter, yolcu ve yük taşımanın yanı sıra; havadan yangın müdahalesi için de kullanılabiliyordu.
Devlet medyasına ve The Washington Post tarafından doğrulanan fotoğraflara göre, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'yi dağlık bölgede ve yoğun sisli bir havada taşırken düşen helikopter, ABD tasarımı Bell 212 idi.
İran'lı yetkililer, Cumhurbaşkanı Reisi ve diğer sekiz kişinin hayatını kaybettiği kazanın koşulları hakkında çok az bilgi verdi ve yaşananları 'teknik bir arızaya' bağladı.
EN AZ 50 YILDIR İRAN SEMALARINDA
15 koltuğa kadar kapasiteye sahip, iki kanatlı, çift motorlu orta çaplı bir helikopter olan Bell 212, İran semalarında en az 50 yıldır uçuyor. Hollanda havacılık sitesi Scramble'a göre, Tahran ve Washington arasındaki zayıf ilişkilere rağmen İran hava kuvvetleri, Reisi'nin kazasında yer alan uçak da dahil olmak üzere, VIP filosu için ABD tasarımı bu uçaklardan beşini elinde bulunduruyor.
Bazılarının onlarca yıllık olabileceği düşünülüyor, bir havacılık analiz şirketi olan Cirium'un verileri, İran'da kayıtlı 15 Bell 212 uçağının ortalama yaşının 35 olduğunu gösteriyor ve bakımlarının İran'a yönelik uluslararası yaptırımlar sebebiyle karmaşık hale geldiği düşünülüyor.
FİRMADAN AÇIKLAMA: BİLGİMİZ YOK
Helikopteri 1960'larda geliştiren ve şimdiki adı Bell Textron olan Bell Helicopter, helikopterin durumu hakkında çok az bilgiye sahip olduğunu aktardı. Firma yetkilileri Pazartesi günü Amerikan medyasına yaptığı açıklamada, "Bell'in İran'da herhangi bir iş yapmadığını veya helikopter filosunu desteklemediğini doğrulayabiliriz ve bu kazaya karışan helikopterin aktif durumu hakkında bilgimiz yok" dedi.
İRAN VE ABD KARŞI KARŞIYA
İranlı yetkililer kazadan ABD havacılık ekipmanlarına uygulanan yaptırımları sorumlu tuttu. ABD Ulusal Güvenlik Konseyi sözcüsü John Kirby ise, yaptırımların kazaya yol açmış olabileceği yönündeki suçlamaları reddetti ve bu tür iddiaların 'tamamen asılsız' olduğunu kaydetti.
ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin de, gazetecilere verdiği demeçte, kazada 'ABD'nin oynayacak hiçbir rolünün olmadığını' söyledi ve Pentagon'un kazayla ilgili hiçbir bilgisi olmadığını ekledi.
KAÇAK YEDEK PARÇALAR VE TERS MÜHENDİSLİK
İran, 1979'dan bu yana ABD yaptırımlarıyla karşı karşıya. Tedbirler yıllar geçtikçe genişleyip derinleşti ve Avrupa ve BM yaptırımlarıyla tamamlanarak İran havacılık sektörü ve diğer endüstrileri olumsuz etkiledi.
İran, Şah döneminde Bell helikopterlerinin önemli alıcılarından biriydi. Batılı uzmanlara göre, 1979 İslam Devrimi’nden bu yana yalnızlaşan İran, sivil ve askeri havacılık filosunu kaçak yedek parçalar ve ters mühendislik yöntemleriyle muhafaza etti.
ABD SADECE UÇAKLARI ENGELLEMİYOR
Amerikalı kaza uzmanı John Cox, parçalar için üçüncü taraf bir kaynak olmadan veya yedek parça için kullanılmış parça takmak gibi yollara başvurmanın Bell helikopterini İran'da işletmenin zor olacağını söylüyor.
Cenevre Yüksek Lisans Enstitüsü'nde kıdemli araştırma görevlisi olan Ferzan Sabet ise, Washington'ın yaptırımlarının yalnızca İran'a satılabilecek ABD yapımı uçakları değil, aynı zamanda 'sofistike ABD bileşenleri kullanan uçakları da engellediğini' ekledi. Yaptırımlar aynı zamanda İran'ın sivil havacılık sektörü ve filosunu içeren uluslararası işlemleri de çok daha zorlaştırıyor.
ŞİMDİLİK SUİKAST BELİRTİSİ YOK
Helikopterin kaybolduğu haberi duyulduktan yaklaşık 12 saat sonra enkazın yeri tespit edilebildi. Uzi köyü yakınlarındaki Karabağ ormanlarına çakılan helikopterdeki dokuz kişiden kurtulan olmadı.
Azerbaycan sınırından Tebriz'e doğru uçan ve sıradağların üzerinden geçen helikopterin suikaste uğradığına dair henüz hiçbir belirti yok.
'ASLA İYİ BİR KOMBİNASYON DEĞİL'
Amerikalı kaza uzmanı John Cox, müfettişlerin muhtemelen kaza sırasında bildirilen kötü hava koşulları ve zayıf görüş koşulları üzerinde de yoğunlaşacağını bildirdi. Eski federal kaza araştırmacısı Jeff Guzzetti ise, "Dağlık arazi ve kötü hava, helikopter uçuşu için asla iyi bir kombinasyon değildir" dedi. Yanı sıra Bell 212'yi 'güçlü' olarak tanımladı.
51 YILDA 430 KAZA KAYITLARA GEÇTİ
Uçuş Güvenliği Vakfı tarafından tutulan bir veritabanı, 1972'den bu yana yaklaşık 430 Bell 212 kazasını listeledi. İran Cumhurbaşkanı'nın helikopter kazası da dahil olmak üzere, bunların 162'si (yüzde 40'ın biraz altında) ölümle sonuçlandı. Cirium'a göre dünya genelinde 144 farklı operatör tarafından hizmet veren 443 Bell 212 uçağı bulunuyor ve bunların yaş ortalaması 42.
TARİH EYLÜL 2023, YER BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ
Uçuş Güvenliği Vakfı'na göre, Bell 212'nin karıştığı son ölüm, Eylül ayında eğitim uçuşu yapan bir helikopterin Birleşik Arap Emirlikleri kıyılarına düşmesi sonucu meydana geldi. Yine aynı tip helikopter İran’da 2018 yılındaki bir kazada düşmüş ve dört kişi ölmüştü.
