23.02.2023 - 12:14 | Son Güncellenme:
milliyet.com.tr
Sıklıkla Tayvan nedeniyle karşı karşıya gelen süper güçler ABD ve Çin, 2023 yılında yeni krizlerle yüzleşti. Washington, son olarak Ukrayna işgalinin yıldönümünde küresel rakibi Çin'i Rusya'ya silah göndermeyi planlamakla suçladı.
Çin'in en kıdemli diplomatı Wang Yi ile ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken'ın hafta başındaki randevusu buz gibi bir havada geçti. Blinken ilk kez Pekin yönetiminin Vladimir Putin'e silah desteği sağlamayı planladığını dile getirdi, ellerinde yeni istihbarat olduğunu söyledi.
Buna karşılık Dışişleri Bakanlığı görevinden sonra Çin Komünist Partisi (ÇKP) Merkezi Dış İlişkiler Komisyonu Direktörü unvanı verilen Vang Yi Moskova'ya uçtu. Rusya lideri Putin Çinli konuğunu Kremlin'de eşine az rastlanır bir şekilde kollarını açarak karşıladı, Moskova-Pekin ilişkilerinin yeni bir dönüm noktasına ulaştığını söyledi.
İşgalin yıldönümünde gerçekleşen hassas ziyaret, Ukrayna'yı destekleyen ABD liderliğindeki Batılı ülkelere Rusya ve Çin'in açık mesajıydı. ABD, 24 Şubat 2022'den bu yana defalarca Çin'i Rus işgalcilere destek vermemesi konusunda uyardı, söz konusu adımın ciddi sonuçlara yol açacağını dile getirdi. İşgal nedeniyle Rusya'yı kınamayan Çin ise, 'sınırsız dostluk' kurduğu Moskova ile ilişkilerini giderek derinleştiriyor.
Şubat ayı başında ise Washington ve Pekin arasında dünyayı hayrete düşüren bir gerilim yaşandı. Devasa bir Çin balonunun ABD hava sahasına girmesiyle yükselen tansiyon, süper güçleri karşı karşıya getirdi. Amerikan ordusu, casus balonu ilk kez 28 Ocak Cumartesi günü Alaska'ya doğru yaklaşırken tespit etti.
Devamında ABD topraklarındaki askeri üsleri gözetleyen Çin'in casus balonu, birkaç gün gökyüzünde süzüldü. Bir Pentagon yetkilisi, "Açıkçası, balon gözetleme amaçlı ve uçuş güzergahı bir dizi hassas bölgeye taşıyor" dedi.
Başkan Joe Biden istihbarat balonunun vurulması emrini verdi ancak enkaz yerdeki çok sayıda insanı tehlikeye atacağı için ilk etapta bu plan uygulanmadı.
Balon, Alaska ve Kanada üzerinden geçerek ABD'nin Montana eyaleti üzerinde uçmaya başladı. Montana, ABD'nin birçok hassas nükleer füzesine ev sahipliği yapmasıyla bilinen bir yer. Ordu komutasında tartışmalar sürerken, Montana'nın üzerindeyken balonu incelemek için savaş uçakları uçuruldu.
Balonun hava durumunu gözetlemek için uçurulduğunu savunan Pekin yönetimi ise, kontrolün yitirilmesiyle planlanan güzergahın dışına çıkıldığını belirtip ABD hava sahasının ihlali nedeniyle üzüntü duyduğunu aktardı.
ABD Dışişleri Bakanı Blinken, balon krizi nedeniyle Çin'in başkenti Pekin'e yapacağı resmi ziyareti iptal etti. Casus balon ABD semalarında süzülürken, bu sırada Latin Amerika'da da Çin'e ait bir gözetleme balonu tespit edildi.
ABD ordusu, Başkan Biden'ın emrini 4 Şubat Cumartesi günü yerine getirdi. Havalanan Amerikan savaş uçakları, dev balonu füzeyle vurup düşürdü. Operasyon yapılırken, Kuzey ve Güney Carolina eyaletlerindeki üç havaalanı ve hava sahası kapatıldı.
ABD televizyonlarında yayımlanan görüntülerde, balonun küçük bir patlamanın ardından Atlas Okyanusu'na düştüğü görüldü. Güney Carolina açıklarında 11 kilometrekarelik bir alana yayılan enkazın toplanması, günler sürdü.
Amerikan Savunma Bakanlığı Pentagon ise, balonun vurulmasından neredeyse üç hafta sonra sıradışı bir fotoğraf paylaştı. Uluslararası haber ajanslarının 'son dakika' koduyla duyurduğu ve yayın organlarının ilk sayfadan verdiği fotoğrafta, bir ABD savaş uçağı pilotunun casus balonla selfie çektiği görülüyordu.
Fotoğrafı 'efsanevi durum' nitelemesiyle paylaşan açıklamaya göre, görüntünün çekildiği sırada yaklaşık 18 bin metre yüksekte süzülen balon bir U-2 uçağı tarafından takip ediliyordu.
ABD ordusunun resmi fotoğraf sitesinde yayımlanan kare, 3 Şubat tarihinde çekilmiş. Fotoğrafın altındaki notta ise, Virginia konumu dikkat çekici.
'Dragon Lady-Ejderha Kadın' takma adıyla bilinen U-2 yüksek irtifa gözetleme uçakları, 20 bin metrenin üstünde seyredebiliyor. Tek motor ve tek koltuklu keşif uçağı, daha önce Amerikan Merkezi Haberalma Teşkilatı (CIA) tarafından kullanılıyordu. Yüksek irtifa nedeniyle, U-2'yu kullanan pilotların astronotların giydiğine benzer komple basınç tulumuyla uçmaları gerekiyor.
Dünyanın en büyük iki ekonomisi olan Çin ve ABD ilişkilerinde Ukrayna ve balon krizlerinden önceki sorunlu başlıklar, Tayvan, Çin'in insan hakları sicili ve Güney Çin Denizi’ndeki askeri faaliyetlerdi.
CIA Başkanı William Burns, tam da casus balon ABD semalarında süzülürken Çin'i şu anda Washington'ın karşı karşıya olduğu 'en büyük jeopolitik zorluk' olarak nitelendirdi.