Geniş etkili (broad spectrum) antibiyotikler, 30 yıl önce kullanılmaya başlandı. 1980 ile 1990 yılları arasında, ilaç üreticisi firmalar, piyasaya 50’den fazla geniş etkili antibiyotik sürdüler. 2000 yılından sonra piyasaya sürülen geniş etkili antibiyotikler ise, öncekilerden küçük farklar taşıyor. Çünkü, yeni antibiyotik geliştirilmesi artık kârlı olmuyor.
Bu gelişim, son yıllarda, geniş etkili antibiyotiklere de direnebilen, süper bakterilerin (superbug) üremesine neden oldu. Süper bakterilerle savaşabilecek yeni antibiyotikler üretilmediği için, son yıllarda, süper bakteri kapan kişilerdeki ölüm oranları ciddi biçimde arttı. Bir ameliyat sonrası, genellikle hastanelerde kapılan ve “hastane mikrobu” olarak adlandırılan bakteriler de büyük bir bölümü süper bakterilerden.
Süper bakteri çeşitlerinin artması ve Asya gribi, Kuş gribi gibi yeni hastalıkların ortaya çıkması, ilaç firmalarının “fast truck” denilen, yeterince denenmemiş ilaçları piyasaya sürmelerine neden oldu. Bu ilaçların bazıları nedeniyle, firmalar büyük tazminatlar ödemek durumunda kalabildiler. Örneğin, Pfizer, Zyvox adlı bir antibiyotik nedeniyle, 2009 yılında, bir milyar dolar tazminat ödemeyi kabul etti.
Hastanelere dikkat
Sadece ABD’de, her yıl 648.000 kişi hastanelerde mikrop kapıyor ve bunların yaklaşık 75.000’i hayatını kaybediyor. ABD için bu rakam, trafik kazalarında hayatını kaybedenlerin iki katı. ABD’de hastane mikrobu nedeniyle hayatlarını kaybedenlerin 27.000’i süper bakteriler nedeniyle ölüyor. Türkiye’de ise, hastane mikrobundan ölenlerin sayısı tam olarak bilinemiyor; çünkü, hastaneler genellikle bu vakaları rapor etmiyorlar.
ABD’de, bu konuda hastanelere not (rating) verilmeye başlandı ve notlar açıklanıyor. Ancak, Cleveland, Johns Hopkins-Baltimore, Mount Sinai-New York gibi iyi bilinen hastaneler bile, yüksek not alanlar arasında değil.
Hastanelerdeki odalarının çok temiz tutulması lazım. Hasta odalarına giren tüm ziyaretçiler öncelikle ellerini yıkamalı. Ameliyatlardan önce kullanılan jilet bıçaklarıyla ameliyat edilecek yerin temizlenmesi işlemine son verilmeli. Çünkü, jilet kullanmaların neredeyse tümünde oluşan küçük zedelenmeler, o noktadan mikrop kapılmasına neden olabiliyor. Hastalar için kullanılan kateterler vs. uzun süre kullanılmamalı; sık değiştirilmeli. Hasta ziyaretçileri ikaz edilen her türlü tedbire uymalı. Taburcu edilen hastaların evde devam edilen bakımlarında da aynı tedbirler alınmalı. Bir süre, bez yerine kâğıt havlu kullanılmalı.
Çığır açacak buluş
ABD’de hastanelere not verilirken, Türkiye’deki hastanelere dokunulamıyor; hastane mikrobunun neden ve sonuçları incelenmiyor.
Öte yandan, Yeditepe Üniversitesi’nde, hastane mikrobu üremesini engelleyen bir madde üzerinde çalışıldığını biliyorum. Bu gerçekleşir ve uygulama alanı bulursa, tıpta bir devrim anlamına gelir. Bu maddenin ciddi oranda mikrop ve bakteri yayan kâğıt banknotlarda kullanılma olanağı da var.
