Çin’de zengin bir çiftçi ailesinin oğlu olan Mao, 1893 yılında doğdu. Önce geleneksel Konfüçyüs eğitimi gördü; sonra modern okullara devam etti. 1911’de Cumhuriyetçi Devrim Ordusu’na katılmış olsa da hiç savaşmadı. 1918’e kadar, doğduğu bölge olan Hunan’ı terk etmedi. O tarihte, Pekin Üniversitesi Kütüphanesi’nde çalışırken, birlikte 1921’de Çin Komünist Partisi’ni (CCP) kuracakları Li Dazhao ve Chen Duxiu ile tanıştı.
1923’te çiftçileri toprak ağalarına karşı örgütlendirdi. Çin’in çiftçilerini, Batı’nın proletarya sınıfının başlangıcı olarak görüyordu. Askeri lider Zhu De ile birlikte, 1927’deki ayaklanmayı başlattı. Sovyetler’le işbirliği yaptı. 1931 Eylül ayında, Japonya Kuzeydoğu Çin’i işgale başladı. Cumhurbaşkanı Chiang Kai-shek(Çan-kay-şek), iki taraflı savunma yapmak zorunda kaldı. Altı ay sonra, Mançurya bağımsızlığını ilan etti. Ama 1934’e kadar, Çan-kay-şek iki mücadelesinde de başarılı oldu. Ekim 1934’te, Mao son çare olarak, 100.000 Kızıl Ordu askeriyle “Büyük Yürüyüş”ü başlattı. İlk ayda, askerlerin yarısı kaybedilince, Moskova ve Alman askeri danışmanı Otto Braun, Mao’ya yardıma başladı. “Büyük Yürüyüş” Pekin’e yaklaşınca, üniversite öğrencileri hükümete karşı ayaklandılar. Çan-kay-şek, Japon tehlikesi karşısında, komünistlerle işbirliği yapmak zorunda kaldı.
1937-1949 yılları
1937-1949 yılları savaş yılları oldu. Japonlar, Sovyetler’e saldırmak için, Çin’i askeri üs olarak kullanmak istiyordu. Çan-kay-şek, Japon ilerlemesini geciktirmek için, Sarı Nehir üzerindeki barajı, halka elleriyle kazdırıp, yıktı. 10.000 kilometrekarelik bir alan sular altında kalınca, yaklaşık 500.000 kişi öldü. 1937-1945 arasında Milliyetçi Parti (Guomindang) ile komünistlerin, Japonlara karşı dayanışması sürdü. 1945-1949 arasında ise, milliyetçilerle, komünistler arasında iç savaş başladı. Sonunda, Çan-kay-şek, Tayvan Adası’na kaçtı ve Mao dönemi resmen başlamış oldu.
Mao sahnede
Ekim 1950’de başlayıp, Temmuz 1953’e kadar süren Kore savaşında yarım milyon Çinli öldü. Mao 1950-1951 arasında kendisine karşı olan 712.000 kişiyi idam etti; 2.620.000 kişiyi hapsetti. Müslümanlık dahil 5 dine, devlet gözetimi altında olmak kaydıyla izin verdi. Ancak, birçok yerde binlerce tapınak kapatıldı ve din adamları üretime katılmaya zorlandı. Sanayi devrimi başlatıldı; sanayide yıllık %18 üretim artışı sağlandı. Kadınlar üretime katıldı; kadın işçi sayısı 10 yılda 10 kat arttı. İlkokul sayısı 15 yılda 346 binden 1.681 bine yükseldi. 1957-1958 yılları arasında 1.1 milyon yetişmiş Çinli “sağcı” olarak damgalanıp; çalışma kamplarına gönderildi.
1958’de, sanayi yerine, “Büyük Atılım” programıyla Sovyet örneğindeki gibi tarıma ve insan kaynağına öncelik verildi. Herkese üretim kotaları konuldu. Mevsim şartları nedeniyle kotaları karşılayamayan halk açlıkla karşı karşıya kaldı. Kıtlıkta 30 milyondan fazla kişi öldü. Buğday saklamakla suçlanan halka işkence yapıldı. Daha sonra, buğday üretim merkezlerinin başındaki 1.5 milyon kişi, rüşvet aldıkları gerekçesiyle idam edildi.
1960’ların başında, “Sosyalist Eğitim Hareketi” başlatıldı. İlkokullarda, Mao’nun sözleri bulunan “Küçük Kızıl Kitap”ın ezberletilmesi mecburi oldu. Sovyetler, “devlet kapitalizmi” yapmakla suçlandı. Mao, 1966’da “kendisine bağlı bir ordu sayılan “Kızıl Muhafızlar”ı kurdu. Bunlar, kültür devrimini de yöneteceklerdi. Kızıl Muhafızlar, Pekin’de kapitalist doküman, plak ve sanat eseri bulunduran 2.000 kişiyi linç etti. “Karşı devrimci” sayılan on binlerce kişi öldürüldü.
1971’de, Mao’nun yakın çalışma arkadaşı General Lin Biao’nun başını çektiği darbe girişimi başarılı olamadı. Mao, 9 Eylül 1976’da Parkinson ve kalp hastalığından kurtulamayıp, öldü. Ölümünün hemen sonrasında, Mao’nun korumalarından birisi de darbe girişiminde bulundu ise de başarılı olamadı.
