Televizyon-larda sık sık Foreks (Forex) reklamları ile karşılaşıyoruz. Forex işlemi yapan firmalar, elimizdeki paranın 100 misline kadar işlem yapabileceğimizi, çok küçük miktarlarla da işlem yapmaya başlayabileceğimizi söylüyor. Bir yandan az koyup çok kazanma cinliğinden; diğer yandan da, işlemlerin bir çeşit kumar olma olasılığından bahsediyor gibiler. Oysa, bu piyasada da, diğerlerinde olduğu gibi, kazananlar kadar kaybedenler var. Yani, bu işlem bir “zero sum game (kazanana eşit kaybedenin olduğu oyun)”. Kesin kazananlarsa, aracılık yapan kurumlar.
Forex piyasalarında, piyasa derinliği ve istenildiği anda alım satım olanağı yüksek. İşlem yapanların büyük bölümü, “kâr cebe yakışır” prensibiyle, kısa dönemli kâr alışkanlığında oldukları için, bu piyasada spekülasyon, yönlendirme, geleceği satın alma ve sürü mantığı oldukça hakim.
Bizde nasıl başladı?
1970’in sonlarından başlayarak, İstanbul Kapalıçarşı’daki bazı dükkanların alt katlarında, gizli kapılardan girilen bölmelerde, yurtdışı ile bağlantılı döviz işlemleri yapılırdı. Döviz ve altın ticaretinin serbest bırakılması ile bu konulardaki kaçakçılık sona erince; 1990’lı yıllarda, forex piyasasında işlem neredeyse moda oldu. Foreks işlemlerine aracılık edenlerin çoğu eskiden döviz ve altın kaçakçılığına bulaşmış kişilerdi. Sonradan, forex işlemleri diğer illere yayıldı. O yıllarda forex işlemi yapanların bazıları, 400 misli kaldıraç kullandıkları, açık pozisyonlarını kapatamadıkları veya kazandıklarını tahsil edemedikleri için iflasla karşı karşıya kaldı.
Sermaye Piyasası Kurulu, ancak, 2011’in Ağustos’unda bu işlemleri denetlemeye ve işlemleri yapabilecek Aracı Kurumları belirlemeye başladı. 27 Ağustos 2011’de “Kaldıraçlı Alım Satım İşlemlerine İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ” yayımlandı.
İddaa’dan ilginçtir!
Forex, ülkelerin para birimlerinin değiştirildiği bir piyasadır. 5 gün ve 24 saat açıktır. Bazı Arap ülkelerinde, cumartesi de işlem yapılır. Dünya forex piyasalarına internetten ulaşım kolay ve piyasa derinliği yüksektir. İşlemlerin yüzde 43’ünden fazlasını ABD Doları ile yapılan işlemler kapsar. Doları yüzde 20’den fazla payla, Euro izler. Farklı enstrümanlar, çeşitli emir biçimleri, iki yönlü 7 işlem olanağı bulunması, işlem komisyonlarının nispeten düşük olması ve paranızın 100 misline kadar alım satım yapılabilmesi nedeniyle çok çekicidir. Bana göre, Milli Piyango, İddaa, Spor Toto’dan da ilginçtir. Ama doğal olarak, onların yerleri farklıdır.
Forex piyasalarında “hedge” işlemlerini genelde ithalatçı ve ihracatçılar gerçekleştirir. “Hedge”, ilerideki tarihlerde oluşabilecek değer kayıplarına karşı korunma anlamındadır. Örneğin ihracatçı malının karşılığını 3 ay sonra Euro olarak alacaksa, Euro’nun üç ay sonra değerinin düşmesi riskinden korunmak amacıyla Forex’de üç ay sonraki tarih için Euro satar.
Arbitraj kârı yapmak için para, kıymetli maden, tahvil veya hisse senedini, fiyatın ucuz olduğu piyasadan alıp, pahalı piyasaya satabilir veya bir kaç günlük fiyat farklılıklarından faydalanabiliriz. Ama arbitrajdan kâr için ciddi piyasa araştırması, uzmanlara danışılması gerekiyor. Forex piyasasında büyük spekülatörler olduğundan “tüyo” ve beklentiler çoğu kez yanlış çıkabilir.
Forex piyasalarında, en çok Dolar/Euro ve Altın/Dolar işlemleri gerçekleştiriliyor. 100 misli kaldıraç oranı, bizde en yüksek oran. Dolayısıyla, küçük oranlarla işlem yapmak, olası riski de azaltıyor.
Forex piyasaları, siyasi ve ekonomik gelişmelere çok duyarlıdır. Kaldıraç oranı da, bu konulardaki gelişme ve beklentilere göre belirlenmeli. Fiyat hareketleri hızlı olabileceğinden, parayı bir anda kaybedebilirsiniz. Üstelik, kazançlarınız üzerinden vergi de ödemek durumundasınız. Aracı kuruma başvurup, nasıl işlem yapıldığını ve işlem çeşitlerini iyice öğrenmeden, bu piyasaya girmemek en iyisi.
