Dünkü yazımda Amerika Birleşik Devletleri’ndeki (ABD) Başkanlık Sistemi’ni ve bizde uygulanacak sistemin olası farklılıklarını anlatmaya çalışmıştım. ABD’de, Başkan’ın, Senato’nun ve Temsilciler Meclisi’nin seçim dönemleri farklı. Bize getirilmek istenilen sistemde, Cumhurbaşkanı ve Meclis’in aynı süreyle seçilmesi öngörülüyor. ABD’de başkanlar dört yıl, senatörler altı yıl ve Temsilciler Meclisi üyeleri ikişer yıl görev yapıyorlar. ABD başkanları bir dönem daha seçilebiliyor. ABD’de başkan yardımcılarının seçimi ve yetkileri de Anayasa’da düzenlenmiş vaziyette. Ülkemize getirilmek istenen sistemde “Cumhurbaşkanı Yardımcılığı”nın yer alıp almayacağı bilinmiyor. Başkan’ın geçici olarak görev yapamaması halinde, Başkan Yardımcısı, Senato ve Temsilciler Meclisi başkanlarına birer mektup yazarak, “Görevli Başkan Yardımcısı” sıfatını alabiliyor.
Seçiciler komitesi
ABD’de başkanı halk seçiyor gibi görünse de bir ölçüde “İki Dereceli Sistem” var. Gerçekte halk, “Seçiciler Komitesi (The Electoral College) üyelerini seçiyor. Başkan ve Başkan Yardımcısı ise, Seçiciler Komitesi tarafından seçiliyor.
Seçiciler Komitesi, 538 üyeden (Senato üyeleri sayısı + Temsilciler Meclisi üyeleri sayısı + 3 District of Colombia temsilcisi) oluşur ve bunların seçiminde de “Kazanan hepsini alır” prensibi uygulanır. Bu nedenle, her bir başkan adayı, asgari 270 “Seçiciler Komitesi Üyesi”ni seçtirebilecek güçte olmak ister.
Başkan adaylarının her biri, eyaletler için belirlenen sayıda, Seçiciler Komitesi adayını belirler. Seçiciler Komitesi adayları, her bir başkan adayı tarafından doğrudan belirlendikleri için, Seçiciler Komitesi üyesi olduklarında, kendilerini aday gösteren başkan adayının lehine oy kullanırlar. Ancak, Seçiciler Komitesi üyeleri, kendilerini seçen başkan adayı lehine oy kullanmak zorunda da değillerdir. Öte yandan, bize getirilmek istenilen sistemde, iki aşamalı(dereceli) sistemin yer almayacağı anlaşılıyor.
Temsilciler Meclisi
ABD’de Senato üyeleri altışar yıl görev yapmakla birlikte, her iki yılda bir üçte birinin görev süresi biter. Senato’da, her eyaletin iki senatörü vardır. Halen, toplamda yüz senatör görev yapıyor. Senatör seçimlerinde, en yüksek oyu alan seçilir. Uluslararası anlaşmalar sadece Senato tarafından onaylanır.
Temsilciler Meclisi üyelerinin isimlerinin başında “asil” unvanı (The Honorable) bulunur. 435 Temsilciler Meclisi üyesi, eyaletlerin nüfuslarına uygun olarak; ancak, her eyalet için en az bir üye olması kaydıyla, seçilir. Anayasa’ya göre, Temsilciler Meclisi’nde oy kullanma hakkı olmayan, fakat görüş bildirip, komisyonlara katılabilen altı Temsilciler Meclisi üyesi daha vardır. Bunlar, District of Colombia, Puerto Rico, American Samoa, Guam, Northern Mariana Islands, ve Virgin Islands’dan seçilmiş üyelerdir. Puerto Rico Komiseri hariç, oy kullanamayan üyeler de iki yılda bir seçilirler. Puerto Rico Komiseri’nin seçim süresi dört yıldır.
Temsilciler Meclisi üyeliği, yalnızca, Temsilciler Meclisi üyelerinin üçte iki çoğunluğunun kararıyla düşürülebilir. Şimdiye kadar, bu yolla sadece beş üye atılmıştır. Üyeliği düşenlerin atılma nedenleri, genellikle rüşvet yemeleri olmuştur. Bizde yapılacak anayasa değişikliğinde de “milletvekili dokunulmazlığı”nın sınırları yeniden düşünülmelidir.
