Çin’de çıktığından beri Kovid-19 dünyayı dolaştı. Değişik yerlere giderken de bir şekilde değişmiş formu dağıldı, yayıldı. Yani virüsün kendisine, bulaştığı insana ve bulunduğu ülkeye bağlı olarak hepsi de birbirinden farklı varyantları gelişti. Hem de çok sayıda. Birkaçını örneklendirirsek Güney Afrika, Brezilya, İngiltere ya da son zamanlarda bizde de görülmeye başlanan Hindistan varyantı gibi...Dahası bir de bunların bulundukları ülkelerin şehirleri bağlamında örneğin New York, Bristol olarak alt varyantları da çıktı. Bunların da bulaş hızı, semptomları ve etkisi diğerlerine benzemiyor. Dolayısıyla dünyada ve bizde ağır da olsa ilerleyen aşılama faaliyetleriyle bir yanda salgını yenmeye dair umutlar artarken, diğer tarafta şu soru endişe yaratıyor:
Koronavirüsün bir mutasyonla, hiçbir aşının fayda etmeyeceği ve daha önce atlatılan hastalık nedeniyle kazanılan bağışıklığın da korumayacağı yani bağışıklıktan kaçış varyantı ortaya çıkarsa ne olacak? Ki bu anlamda korkutucu gelişmeler de söz konusu...Dünya Sağlık Örgütü’nde uzun yıllar salgın hastalıklar ve virüslerle ilgili Tanı, Sınıflandırma ve Değerlendirme Bölüm Başkanlığı (virüsleri isimlendiriyor, tanı kriterlerini belirliyor) görevini yürüten Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bedirhan Üstün, anlatıyor:
“Her ülkede değişik varyant var. Hepsi de birbirinden farklı. Mesela bunlardan bir tanesi İngiltere varyantı hızlı bulaşıyor ama onun bir de alt varyantı var. Diğerlerine benzemiyor ve aşıdan kaçabilecek bir varyant. Genelde İngiltere varyantına benziyor ama geninde bir yerde değişiklik oldu ve bu nedenle diğer virüslerle antikorları farklı oluyor ve diğer virüslerin sağladığı bağışıklıktan kaçıyor. Buna Bristol varyantı deniyor. Bu varyant diğerleriyle olduğun her türlü bağışıklıktan kaçıyor. Yani sen bütün ikinci enfeksiyonları bununla daha kolay oluyorsun.”
Aşıdan da kaçıyor anlamında mı?
“Aşıdan da kaçabiliyor bunlar. Onun dışında Güney Afrika’da görünen varyantlar var. Bunlarda hem hızlı bulaşıyor hem de ikinci enfeksiyonu yapma riski yüksek çünkü bağışıklıktan kaçıyor. Bir de İngiltere-ABD melez varyantı var. O da ilginç, iki virüs birbirinden gen alıp vermiş. Bu melez virüs, bu da çok hızlı bulaşıyor diğerlerinden ve bunun özelliği de aşıdan gelen bağışıklığa karşı kaçıyor. Yani aşı da olsan buna yakalanma riskin yüksek. Bu hem ABD’de hem de İngiltere’de yaygın bulaşmaya başladı. Yine New York’ta başka bir virüs yaygınlaşmaya başladı. O da aşı olanlarda da görünüyor. Kökeni Brezilya’dan gelme Filipinler ile şimdilerde bizde de görülmeye başlayan Hindistan varyantları da çabuk bulaşan ve sürekli mutasyon yapan bir virüs. Ve Hint varyantı bizde de büyüyebilir. Şu anda üç beş vaka var. Hindistan’daki sağlık alt yapısı bozuk o nedenle daha ölümcül gözüküyor, bizdeki alt yapı bununla baş edebilir ama ne kadar iyi olursa olsun doluluk oranımız yüksek. Bu kadar dolu bir alt yapıyla Hint virüsüyle başa çıkmak zor. Yani Hint virüsü büyük tehdit.”
Hindistan varyantı da aşıdan kaçıyor mu?
“Tam olarak bilmiyoruz ama kaçması çok muhtemel ve bunun yeni varyantlara dönüşmesi de çok muhtemel. Buna yüz değiştirme diyoruz. Yani bu tipine aşıyla karşıysan ilerde bir şekilde yüz değiştiren bir alt tipi oluyor. İngiltere örneğinde olduğu gibi, İngiltere tipi Bristol tipine dönüştü o aşıdan kaçıyor. Onun gibi İngiliz virüsü de ABD’de İngiltere-ABD melez varyantına dönüştü o da kaçıyor. Hint virüsünde de aynı şey olacak. Yani bu virüsün yaşaması için bunu yapması şart.”
Alt varyantlar aşıya bağışıklığı kırıyor yani?
“Evet kırıyor. İsteyerek bilerek yapıyor demiyoruz ama doğal olaylar sonucu kırılmış oluyor. Bu sefer aşı diğerlerini durduruyor ama durdurulamayan bu tip varyant artıyor, yayılıyor.”
Bu durumda savaş nasıl kazanılacak?
“Bütün herkesi aynı anda aynı şekilde etkin bir aşıyla aşılarsan, yani toplumun yüzde 80’ini ya da fazlasını aynı anda aşılarsan virüse zaman vermiyorsun. Aşı aynı zamanda bulaşmayı da önlüyor çünkü kişiler çok net bir şekilde daha az hasta oluyorlar. Virüs etrafta artık gidecek insan bulamıyor ve kendisi ölüyor. Ancak öyle duracak. Ama böyle yavaş yavaş aşılarsan olmaz. Virüs her yerde alt varyant çıkarıyor ve bunlarda büyük olasılıkla aşıya karşı bağışıklığı kırıyor. Bu zamana karşı da bir yarış, aşılama geciktikçe aşı olanlarda riske giriyor yani...”
