Soğuk Savaş yıllarında diplomaside sıkça kullanılan sözcüklerden biri, İngilizce “brinkmanship” terimiydi. Uçurumun kenarına veya felaketin eşiğine gelmek anlamındaki bu terim, aslında o dönemde iki rakip blokun izlediği politikayı ifade ediyordu. Gerçekten, o zaman iki taraf arasındaki restleşme ve güç gösterileri bir Üçüncü Dünya Savaşı korkusunu yaratıyor, tehlike zorlukla önlenebiliyordu...
Şimdi sanki benzer bir duruma gidiliyor.
Suriye’deki kimyasal silah katliamının yarattığı öfke ve gerilim ortamında ABD ve Rusya, yüksek riskli bir “brinkmanship” politikasına başvurmuş görünüyorlar.
ABD Başkanı Trump mutat tweet’leri aracılığıyla, Rus lideri Putin’e “Hazır ol, geliyoruz” mesajını yolluyor. Putin de “Geleceğin varsa göreceğin de var” gibisinden bir karşılık veriyor. Gerçekten, Başbakan Yıldırım’ın deyimiyle “iki sokak kabadayısı”nın üslup ve davranışı bu...
İş yalnız lafta kalmıyor, iki taraf da akıllı akılsız ne kadar silah ve askeri güç varsa, harekete geçiriyor... İşte tam bir “uçurum politikası” gösterisi...
Vurmak neye yarar?
Bu durumun ABD’nin -İngiltere ve Fransa ile beraber- Suriye’ye karşı bir füze saldırısına, bunun da Rusya’nın misillemesine yol açması an meselesi... Bu korkulan senaryonun tam olarak ne zaman gerçekleşeceği bu satırlar yazılırken belli değil. Bu, eğer önümüzdeki saatlerde veya günlerde olacaksa, pratikte neye yarayacak, ne gibi sonuçlar yaratacak?
Geçen yıl ABD benzer bir kimyasal saldırı üzerine Suriye’deki bir askeri üsse Akdeniz’deki filosundan füze yağdırmıştı. Ama o zaman Washington Moskova’ya bu bombardımanı önceden haber vermiş, böylece olası bir Rus-Amerikan çatışması önlenmişti.
O bombar- dımanın pratikte fazla bir şeye yaramadığı açık. Kimyasal katliam gene de tekrarlandı. Bu kez farklı olan şey, Putin’in Trump’a Rusya’nın buna izin vermeme ve bu uğurda ABD ile bir çatışmayı dahi göze aldığına ilişkin sert uyarısıdır.
Böyle bir çatışma sadece Amerikan füzelerinin düşürülmesi gibi “sınırlı” bir karşılık mı olur, yoksa bunun ötesinde söylendiği gibi füzelerin fırlatıldığı yerler de hedef alınıp vurulur mu?
İşte asıl felaket o zaman olur: Çatışma büyür, genişler ve hatta tam bir savaş halini alabilir...
Savaş ‘kazaen’ çıkar mı?
“Brinkmanship”in tehlikeli yanı şudur: Uçurumun eşiğine gelindiğinde, bundan sonra neyin olabileceği kestirilemez. O zaman “kaza sonucu savaş” durumu da ortaya çıkabilir...
Her şeye rağmen, şimdiki olayın böyle bir ABD-Rusya çatışmasına ve geniş çaplı bir savaşa yol açacağına ihtimal vermiyoruz... Bu ülkelerin başında bulunanlar bu kadar akılsız olamazlar...
Ama öfkelerini boşaltmak, intikam almak veya karşı tarafı cezalandırmak amacıyla izlenen agresif politikaları uçurumun kenarına kadar götürebilir. Ölümcül düşüşü önlemek için frene basılsa ve çatışma sınırlı da kalsa, bunun siyasal ve ekonomik izdüşümü dünyanın düzenini ve huzurunu bozmaya yeter de artar...
