Bankacılıktaki tasarruf mevduatı sigortası, sigortacılıktaki güvence hesabında olduğu gibi borsada da yatırımcının zararının karşılanması amacıyla Yatırımcı Tazmin Merkezi kurulmuştur. Ama manipülasyon nedeniyle meydana gelen zararlar kapsam dışıdır. Yatırımcı dava açabilir.
Borsa yatırımcısının zararının karşılanması için, bankacılıkta tasarruf mevduatı sigortası, sigortacılıkta güvence hesabı gibi, SPK md 82 ve diğer hükümlerinde Yatırımcı Tazmin Merkezi (YTM) kurulmuştur. Ancak SPK md 84/2’ye göre yatırımcıların yatırım danışmanlığı veya piyasadaki fiyat hareketlerinden kaynaklanan zararları kapsam dışıdır. Yani, manipülasyon sebebiyle zarara uğrayan yatırımcıların zararlarını YTM tazmin etmez. Hatta manipülasyonu yapan bir yatırım kuruluşu olsa bile!
Yatırımcının tazminat davası açacağı kişi veya kurum, manipülasyonu yapan kişi veya kişilerdir.
Yatırımcının zararı, manipülasyonlu fiyat ile manipülasyonsuz fiyat arasındaki fark kadardır. 150 TL’den alıp, manipülasyon ortaya çıktıktan sonraki gerçek cari fiyat olan 50 TL’den satış yapan yatırımcının zararı 100 TL’dir. Ya da tersi! Cari fiyatı 150 TL olan bir hisse senedinin fiyatının manipülasyonla 50 TL’ye düşürülmesi sonucu, 50 TL’den satış yapan yatırımcının zararı da 100 TL’dir.
Ancak hissenin fiyatındaki artışın veya düşüşün sebebinin nedensellik bağı niteliğinde manipülatif hareketler olduğu ispatlanamazsa, mahkeme tazminat talebini reddedecektir.
Zamanaşımı süresine dikkat
Manipülasyon sebebiyle tazminat taleplerinin tabi olacağı zamanaşımı konusunda da bir incelik var.
Düşünceme göre, hisse alım satımının karşı tarafı manipülasyon eyleminin faili ise, arada bir satış sözleşme ilişkisi bulunduğundan, zamanaşımı süresi TBK md 125 gereği 10 yıldır. Ancak 10 yıllık zamanaşımı süresini bekleyen hukuki bir yanılma içinde olacaktır. Çünkü satış sözleşmesi manipülasyon nedeniyle irade sakatlığı üzerine kurulmuştur.
Burası çok önemli: Hisse alım satım sözleşmesinin esaslı unsuru olan fiyatta iradesi sakatlanan yatırımcı, manipülatör ile yaptığı hisse alım satım sözleşmesinden sorumlu olmaz, TBK md 30. Dolayısıyla manipülatöre karşı, manipülasyona konu olan hisse alım satım işleminin geçersiz olduğunu, ileri sürebilir. Ters işlem dahi yapılmadan hesaplarının eski hale getirilmesini isteyebilir.
Manipülasyon sebebiyle iradesi sakatlanan yatırımcı, karşı taraf olan manipülatöre, sözleşme ile bağlı olmadığını en geç bir yıl içinde bildirmek zorundadır. Bu bir yıllık süre, manipülasyonu öğrendiği andan itibaren başlar ve hukuki niteliği aslında zamanaşımı değil, hak düşürücü süredir. Yani 1 yıl geçtikten sonra dava açarsanız, mahkeme doğrudan davanızı reddeder.
Manipülasyon sonucu hisse alım satım işlemi manipülatörle değil de başka bir yatırımcı ile yapılmışsa, işlemin karşı tarafına değil ama manipülatöre haksız fiil hükümlerine dayanılarak tazminat davası açılabilir. Haksız fiilin faili, hisse alınıp satılan kişi değildir, piyasa dolandırıcılığı yapan manipülatördür. Haksız fiile dayalı açılacak tazminat davaları ise, TBK md 72’de 2 ve 10 yıllık zamanaşımı süresine tabiidir.
Bilgi suistimali suçu
Borsa işlenen suçlardan birisi de bilgi suistimali, yani insider trading denilen suçtur. SPK md 106’da düzenlenmiştir. Bu suçun failleri, borsa şirketlerinin veya bağlı şirketlerinin yöneticileri, pay sahipleri, işleri, meslek ve görevlerinin icrası nedeniyle sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını, değerlerini veya yatırımcıların kararlarını etkileyebilecek nitelikteki ve henüz kamuya duyurulmamış bilgilere sahip olan kişilerdir. Bu gruba giren failler sahip oldukları özel ve henüz kamuya açıklanmamış bilgiler sayesinde alım ya da satım emri verirler veya verdiği emri değiştirir, iptal ederler. Bu yolla kendisine veya bir başkasına menfaat temin ederler.
Örnek vermek gerekirse, şirketin önemli bir ihracat anlaşması yapacağı bilgisini alıp, bu bilgi kamuya açıklanmadan hemen şirketin yüklüce hissesini fiyatı yükselmeden satın almak, bilgi suistimali suçunu oluşturur. Cezası da üç yıldan beş yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır. Ancak, bu suçtan dolayı adli para cezasına hükmedilmesi halinde verilecek ceza elde edilen menfaatin iki katından az olamaz.
Basitçe ifade edilirse, bir şirketin malvarlığını piyasanın üzerinde alımlarla, örneğin 100 TL’lik bir mala 200 TL ödemek suretiyle başka bir şirkete aktarmak, örtülü kazanç aktarımı sayılır.
Örtülü kazanç aktarımı suçu
Örtülü kazanç aktarımı özellikle SPK md 21’de “örtülü kazanç aktarımı yasağı” başlığıyla düzenlenmiştir. Buna göre, emsallerine uygunluk, piyasa teamülleri, ticari hayatın basiret ve dürüstlük ilkelerine aykırı olarak farklı fiyat, ücret, bedel veya şartlar içeren anlaşmalar veya ticari uygulamalar yapmak veya işlem hacmi üretmek gibi işlemlerde bulunmak suretiyle kârlarını veya malvarlıklarını azaltarak veya kârlarının veya malvarlıklarının artmasını engelleyerek kazanç aktarımında bulunmaları yasaktır.
Şunu da belirtmeliyim ki, borsa şirketlerinin kârlarını ya da malvarlıklarını korumak veya arttırmak için yapmaları beklenen faaliyetleri yapmamaları yoluyla ilişkili oldukları gerçek veya tüzel kişilerin kârlarının ya da malvarlıklarının artmasını sağlamaları da örtülü kazanç aktarımı sayılır. Yani kendisine yapılan bir ticari sözleşme teklifini reddedip, ilişkili olduğu şirkete yönlendirmek de örtülü kazanç aktarımı sayılıyor.
Örtülü kazanç aktarımı yasak olduğu gibi, aynı zamanda güveni kötüye kullanma suçunun nitelikli hali olarak suçtur da. Cezası da SPM md 110’a göre üç yıldan az olamaz.
