Çok ümit veren 10 inovasyon

Cleveland Clinic’de gerçekleştirilen inovasyon zirvesinde klinisyenler, bilim insanları, biyo-mühendislik uzmanları ve girişimciler çözülmez gibi duran sorunlara çare olabilmek için bir araya geldi. Bunlardan 2015’te uygulanacağı düşünülen ve hastaların hayatına olumlu etkileyecek ilk 10 inovasyonu seçtiler

1- Gezici inme ünitesi
Son yıllarda felç geçirmekte olan bir kişiye, kalp krizinde olduğu gibi, hızla müdahale ediliyor. Özel bir ilaçla inmeye yol açan damarı tıkayan pıhtı eritiliyor. Açılan damarda yeniden akmaya başlayan kan, inmenin ilerlemesini durdurarak maluliyeti önlüyor. Bu sayede birçok hasta normal yaşamına dönebiliyor. Pıhtı eritme yönteminin başarılı olabilmesi için inmenin nedeninin kan pıhtısı olduğundan emin olunması ve ilacın inme başladıktan sonraki ilk birkaç saat içinde verilmesi gerekir. Özel eğitilmiş bir sağlık teknisyeni ve bir yoğun bakım hemşiresinin hizmet verdiği, beynin bilgisayarlı tomografisini çekme ve hastanedeki uzman nörologla canlı bağlantı kurma olanağını sağlayan, özel ambulanstaki gezici inme birimi, hızla doğru teşhis konulmasını ve dakikalar içinde pıhtı eritici verilmesini sağlıyor.

2- Dang hummasına aşı
Sivrisineklerin bulaştırdığı, yüksek ateşle seyreden, halk arasında kemik kıran humması denilen bu virüs hastalığının bir de Dang kanamalı humması denilen öldürücü cinsi vardır. Dünyada her yıl 50 miyondan fazla kişiyi yatağa düşüren ve ölümlere yol açabilen bu virüsün 4 çeşidi var. Bir çeşit virüs bile her zaman tıpa tıp aynı özellikleri taşımadığı için 20 yıldır çok gayret sarf edilmesine rağmen etkin bir aşı geliştirilemedi.
Ancak son yıllarda virüsün çeşidine göre koruyuculuğu yüzde 35 ile 80 arasında olan bir aşı üretildi. Özellikle yoksul ve orta gelirli tropikal bölge ülkelerinde görülen Dang hummasının azaltılması küresel bir toplum sağlığı zaferi olacak.

3- Bir damla kan yetiyor
Doktora gidince kurtulamadığımız şeylerden biri tahliller için kan vermektir. Damarınız yüzeysel ve teknisyen becerikliyse pek zor olmaz. Ama çoğumuz o kadar şanslı değilizdir. Damarlarımız kolay bulunamıyorsa, sık sık kan tahlili yaptırmamız gerekiyorsa, ya da tecrübesiz bir kişinin eline düşmüşsek, hiç de kolay değildir kan vermek. Yılın 10 inovasyonundan biri seçilen yeni bir cihaz, parmaktan hemen hemen hiç acısız kan almaktadır.
Daha da önemlisi bir yağmur damlası kadar küçük miktardaki kanda, kolesterol ölçümünden genetik testlere kadar birçok tahlil yapılabilmektedir. Çok sayıda testi çok kısa sürede gerçekleştirebilen bu cihazın kan tahlillerini hem kolaylaştıracağı hem de ucuzlatacağı söyleniyor. Öyle görünüyor ki, yakın gelecekte damarımızdan tüplerle kan almaya gerek kalmayacak.

4- Yeni kolesterol ilacı
Damar sertliğine bağlı kalp damar hastalıklarının tedavisinde kullanılan ilaçların başında kolesterol düşürücü statin grubu ilaçlar gelir. Lakin bazı genetik kolesterol yüksekliklerinde statinler yeterli olmaz. Ender de olsa statin kullanamayan hastalar da vardır. Yeni geliştirilen ‘PCSK9’ adlı ilaçlar bu hastalar için bir ümit kaynağı oldu.Damardan verilen bu ilaç, karaciğer hücrelerinin üstünde olan özel kepçelerin uzun süre çalışmasını sağlıyor.
Bu kepçeler önlerinden geçen kandaki kötü kolesterolü yakalayıp kanı damar sertliğine yol açan bu maddelerden temizlerler. İlk araştırmalar kötü kolesterolü düşen kalp hastalarının yarar gördüğünü düşündürüyor. Yakında tamamlanacak olan klinik çalışmalar kalp krizi ve ölümlerin azaldığını kanıtlarsa hastaların ümitleri gerçekleşmiş olacak.

5- İlaçları hedefe kilitlemek
Kemoterapide amaç ilaçla kanser hücrelerini öldürmektir. Ama verilen ilaçlar kanserli olsun olmasın tüm hücrelerin işleyişini bozmaya çalışır. Kemoterapinin yan etkilerinin nedeni işte bu ayırım gözetmeyen tahribattır. Yeni bulunan bir yöntem yaylım ateşi yerine keskin nişancı atışı gibi, sadece kanser hücrelerine kemoterapi uygulanmasına imkân veriyor.
Laboratuvarda, vücudun neresinde olursa olsun kanser hücresini bulup ona yapışan maddeler yapıldı. Kanser hücresi bu maddeyi dost sanıp içine alıyor. Bilim insanları yapışıcı maddenin içine bir zehir yerleştirmeyi başardı. Böylece sağlıklı hücrelere dokunmadan kanser hücresini öldüren tedavi yöntemi bazı meme ve lenf kanserlerinde kullanılmaya başlandı bile. Diğer bazı kanserlerde de araştırmalar sürüyor.

6- Kanserde bağışıklık tedavisi
Kanser tedavisinde bağışıklık sisteminin önemli olduğu söylense de, yakın zamana kadar bu yönde bir ilerleme kaydedilemedi. Çünkü kanser hücreleri bir yolunu bulup bağışıklık sisteminden kurtuluyorlardı. Bir süre önce bu durumun, bağışıklık sistemi hücrelerini frenleyen maddelere bağlı olduğu bulundu. Kanser hücrelerinin bu frenlerden istifade ettikleri anlaşıldı.
Frenleri devre dışı bırakan ilaçlar geliştirildi. Bunlar kendi başına kansere şifa olmasa da kemoterapi ve ışın tedavisiyle beraber etkili oluyor. Uzmanlar, diğer organlara sıçramış ‘melanom’ adlı deri kanseri olan hastalarda elde ettikleri başarıyı örnek gösteriyorlar. Bu yöntemle ileri evrelerdeki kanserlerde hastalığın nüks etmesinin önlenebileceğini söylüyorlar. Araştırmalar sürüyor.

7- Kablosuz kalp pili
Kalbin kasılmasının tetiğini çeken elektrik akımı, özel hücrelerden yapılmış bir kablo sistemiyle kalpte yukarıdan aşağıya yayılır. Elekrik akımı durursa kalp çok yavaş atmaya başlar. Çare elektrik akışınını düzeltmek için takılacak pildir. Köprücük kemiğinin altında kaslar arasına yerleştirilen pilden çıkan teller, koldan gelip kalbe giden toplardamarın içinden geçirilip yerleştirilir.
Sık olmasa da bu tellerin kırıldığı, mikrop kaptığı, üstlerinde pıhtı biriktiği olur. Yeni geliştirilen ve büyük bir hap kadar olan kablosuz pil bu dertleri ortadan kaldıracak. Kasıktaki toplardamardan sokulup kalbin sağ tarafına yerleştirilen lityum pille ilgili araştırmalar devam ediyor. Bu inovasyon, klasik kalp pillerinde kısa ve uzun dönemde görülen birçok problemi önleyeceğe benziyor.

8- Akciğer hastalığına çare
Akciğerlerdeki hava keseciklerini ve onlara hava getirip götüren ince boruları tahrip eden kısaca ‘IPF’ denilen bir hastalık vardır. Bu hastalık, havadan kana oksijen geçmesini engeller. Nedeni tam olarak bilinmeyen IPF’nin tedavisi yoktur. Ağırlaşan hastalar akciğer nakli olursa kurtulabilmektedir. İnovasyonlardan biri, bu zor hastalığa çare olabilecek ilaçlar.
Yeni geliştirilen iki ilaçla yapılan bilimsel çalışmalar, hastalığın ilerlemesinin çok yavaşlatılabildiğini gösterdi. Uzmanlar bu ilaçlarla akciğerlerin daha iyi çalıştığını ve ölümlerin azaldığını söylüyor. Ülkemizde birçok cana mal olan silikoz ve asbestos gibi maddelerin oluşturduğu ‘IPF’ benzeri hastalıklarda da işe yarayabileceği düşünülüyor.

9- Ameliyatta ışın tedavisi
Erken yakalanmış meme kanserlerinde sınırlı bir ameliyatla köklü bir tedavi yapmak mümkündür. Kanserin oluşturduğu yumrunun çıkarılması çoğu zaman şifayla sonuçlanır. Doktorlar bazı durumlarda ameliyattan sonra bir süre ışın tedavisi yapmayı uygun görür. Yeni geliştirilen bir yöntemle ameliyat sırasında tek doz halinde uygulanan ışın tedavisi yapılıyor.
Sadece yumrunun alındığı bölgeye uygulandığı için çevre dokulara zarar vermeyen bu tedavi türünün bir yararı da zamandan kazanma. Ameliyat sırasında 30 dakika süren ışınlamayla, hasta iyileştikten sonra başlanan birçok seansta yapılan ışın tedavisi karşılaştırıldı. Daha ucuz olan yeni yöntemin eski yöntem kadar etkin olmasının yanı sıra deri yanıklarının daha az görüldüğü saptandı.

10- Kalp yetersizliği ilacı
Kalp hastalıklarının tedavileri etkinleştikçe eskiden kaybedilen hastalar hayatta tutuluyor. Ömrü uzayan birçok hastanın kalbi zayıf olduğu için özel tedavilere gerek var. Yıllar içinde zayıflayan kalpleri güçlendiren birçok ilaç geliştirildi. Lakin Bir çoğu kabul edilemez yan etkileri nedeniyle bir kenara itildi. Yeni bulunan bir ilaç kalp yetersizliği çeken hastaların zayıf kalplerinin daha verimli çalışmasını sağlıyor.
Adına kısaca ‘ARNI’ denilen yeni ilaç 47 ülkede 8 bin hasta üstünde denendi. Sonuçlar çok yüz güldürücü.
Ölümleri ve hastaların hastaneye yatmasını gerektirecek durumları önlemede bugün elimizde olan ilaçlara göre daha etkili olduğu saptandı. Bu inovasyon kalp yetersizliği hastalarını tedavi eden doktorlarının eline yeni bir silah verecek.

Son söz:

İnovasyonu bir soruna çözüm üretmek için bulunan yeni bir yöntem, uygulama veya alet olarak tanımlayabiliriz. Bu yenilik yeni bir keşif ya da icat içermeyebilir. Eski bir buluşun farklı bir kullanımı, ya da bilinen bir fikrin yaratıcı biçimde uygulanması olabilir.
Yeter ki eldeki soruna çözüm, var olan ihtiyaca cevap olabilsin. Cleveland Clinic zirvesinde
seçilen 10 inovasyonun, 2015 yılından başlayarak bir çok hastanın yaşamını iyileştireceğini umuyoruz.