Böbrek damarı tansiyon nedeni

Böbreğe kan götüren damar stratejik bir öneme sahiptir. Bu atardamar daraldığı zaman böbreğe gelen kan azalır. Böbrek, tansiyonun düştüğünü sanıp zincirleme bir dizi olay başlatır. Bununla da kalmayıp beyne haber vererek kan basıncını yükseltmesini ister. Bütün bunlar damarları büzerek tansiyonun şiddetle yükselmesine yol açar


Zeki Bey birkaç haftadır çabuk yorulduğunu hissediyor ve kendi kendine “Şu lanet olası sigarayı bırakmam lazım, hiç olmazsa azaltsam” diyordu. Yüksek tansiyonu için gittiği doktoru, hızlı yürüyünce sağ baldırına giren krampın da sigaraya bağlı olduğunu, bırakmazsa iyileşmeyeceğini, aksine ilerleyeceğini söylemişti. Kendisini yormazsa hiçbir şikâyeti olmuyordu. Ama, o gün öğleye doğru ofiste çalışırken rahat nefes alamadığını fark etti. Başında bir ağırlık vardı, bir türlü dikkatini toplayıp önündeki işe yoğunlaşamıyordu. Kısa süre içinde sıkıntısı arttı, nefes alması güçleşti, boğulacak gibi hissediyordu kendini. İşteki arkadaşları sık sık nefes almasından ve alnında biriken terlerden bir sıkıntısı olduğunu anlamışlardı. Konuşamayacak kadar nefes darlığı çektiğini görünce hemen ambulans çağırdılar, apar topar hastaneye kaldırıldı.

Birkaç dakikada teşhis
Acil servise ulaştığında dudakları morarmış, ağzından pembe köpükler geliyordu. Tansiyonu 240/120 mmHg, nabzı dakikada 100 bulundu. Genç doktor sırtını ve kalbini dinlerken, parmağına mandala benzer bir alet takan hemşire, kanındaki oksijen miktarının yüzde 84 olduğunu söyledi. Halbuki yüzde 95’in üstünde olması gerekirdi. Doktor birkaç dakika içinde teşhisini koydu: Akciğer ödemi. Kalp birden çok yükselen kan basıncına karşı yenik düşmüş, akciğerler sıvıyla dolduğu için hava rahat giremez olmuştu. Burnundan oksijen verilmeye başlandı. Derhal damardan idrar söktürücü bir ilaç yapıldı ve damarları gevşeterek tansiyonu düşüren ilaç verilmeye başlandı. 15 dakika sonra gözü biraz açıldı, nefes alması tümüyle normal olmasa da boğulma hissi geçmişti.

Pembe köpüğün nedeni
Bir süre sonra oldukça rahatlamışken yatağının başında bir grup beyaz gömleklinin toplandığını fark etti. Hocaları olduğu belli olan yaşlıca hekim, olan biteni genç doktordan öğrendikten sonra hastayı uzun uzun sorguladı, tepeden tırnağa muayene etti; dinleme aletini boynuna, karnına, kasıklarına koyarak dinledi, gözlerinin içine ışık tutup baktı. Tıp öğrencilerine tanının ne olduğunu sordu. Cevaplardan pek memnun olmadığı yüzündeki ifadeden belliydi. Teşhisin böbreğe kan götüren damarın veya damarların daralmasına bağlı aşırı tansiyon yükselmesi sonucu ani oluşan kalp yetersizliği olduğunu söyledi. Ani ve şiddetle yükselen kan basıncı karşısında kalp yenik düşmüştü. Kalbin içinde yükselen basınç akciğerlere yansımış, kanın sıvısının hava keseciklerine sızmasına yol açmıştı. Hastanın ağzından gelen pembe renkli köpüğün nedeni buydu.

Kanın sesi duyulunca...
Öğrenciler, hocalarının böbrek atardamarı darlığı teşhisini yatak başında nasıl koyduğuna hayret ettiler. Tecrübeli hekim, göbeğin iki yanını dikkatle dinlediğinde duyduğu üfürüme dayanarak koymuştu teşhisini. Kanın daralan böbrek atardamarından geçerken çıkardığı ses her zaman duyulmazdı. Ama duyulduğunda teşhisi kesinleşirdi. O sırada gelen ilk tahlil sonuçları böbreklerin süzme görevlerini iyi yapmadığını gösteriyordu. Bu da böbreğe giden kanın azaldığı hastalıklarda görülen bir durumdu.




Savunma sistemi ters tepince...

Gelen kan miktarının azaldığını gören böbrek bunun darlığa bağlı olduğunu bilmez, tansiyonun düştüğünü düşünür ve durumu düzeltmek için “Renin” adlı bir madde salgılar. Renin, böbreküstü bezini uyarıp böbreklere su ve tuz tutmaları için emir göndertir. Daha önemlisi, anjiyotensin denen bir maddenin üretimini başlatır. Anjiyotensin (A) damarları şiddetle büzerek tansiyonu yükseltir. Böbrek düştüğünü zannettiği tansiyonu düzeltmek için beyne de haber yollar. Beyin de özel sinirler yoluyla damarlara büzüşme talimatı yollar. Darlığın etkisi devam ettikçe tansiyon yükselten uyarılar arttıkça artar.


Tansiyon düşüklüğüne karşı vücudun savunma sistemlerinin en önemli elemanlarından biri böbreklerdir. Böbreğe kan götüren damar bu sistemde stratejik bir öneme sahiptir. Damar duvarında kan basıncını sürekli kontrol eden antenler basınç düştüğünde “renin” salgılanmasının tetiğini çekerek tansiyonu yükseltecek olaylar zincirini başlatır. Taş devri öncesinden beri susuzluk veya kanama nedeniyle damarlarındaki kanı azalan birçok insanın hayatını kurtaran bu sisteme günümüzde de ihtiyaç var. Lakin, çağdaş insanın birçok hastalığında tetiği çekilen zincirleme olaylar aleyhimize çalışabiliyor. Şaşıran sistem kaş yapayım derken göz çıkarabiliyor.



En sık neden damar sertliği


10 kişiden 9’unda darlık damar sertliği sonucu oluşur. Bu kişilerin kalbi besleyen, beyne giden veya diğer organlara kan götüren damarlarında da darlık olma ihtimali yüksektir. Zeki Bey’in hızlı yürüdüğünde sağ baldırında ortaya çıkan kramp büyük ihtimalle bacağa giden damardaki ağır darlığa bağlıdır. Hastanın tüm damar sistemi açısından da gözden geçirilmesi gerekir.
Böbrek atardamarlarının daralmasının bir başka nedeni damar duvarındaki dokunun yozlaşmasıdır. Pek sık olmayan bu durumda kalıtımın rolü vardır. Daha çok orta yaş ve genç kadınlarda görülür. Ender de olsa geçirilmiş radyasyon tedavisine veya böbreğe yakın bölgelerde tümör veya iltihap varsa damar daralması görülebilir.


Damar darsa stent takalım mı?

Böbrek damarlarında darlık ender görülen bir durum değil. Eğer darlığa bağlı kontrol edilemeyen yüksek tansiyon veya böbrek çalışmasında bozukluk gibi bir problem yoksa damarı balon veya stentle açmaya gerek yoktur. Bu durumda stent koymak, alınacak riske değecek bir yarar sağlamaz. Birçok uzman tesadüfen bulunmuş böbrek atardamarı darlıklarında stent koymanın yarardan çok zarar verdiğine inanıyor. Buna karşılık yeterli dozda ve sayıda ilaca rağmen kontrol altına alınamayan yüksek tansiyon varsa ya da böbreklerin çalışması giderek bozuluyorsa veya Zeki Bey’de olduğu gibi ani gelişen ağır kalp yetersizlikleri oluyor ve tedaviye rağmen tekrar ediyorsa stent koyup kan akımını düzeltmek gerekir.

Zeki Bey’in tedavisi
Zeki Bey’in kan basıncı damardan verilen ilaçlarla düşürüldü. Bir daha yükselmemesi için düzenli olarak alacağı tansiyon düşürücü ilaçları verildi.
Bu arada yapılan incelemelerde sol böbrek damarının yüzde 70 daraldığı saptandı. Sağ bacağa giden damarda da yüzde 80 darlık saptandı. Kalbi besleyen ve beyne giden damarlarda da damar sertliği plakları vardı ama kan akımını engelleyici ciddi darlıklar yoktu.
Doktoru mutlaka sigarayı bırakması gerektiğini, pasif içiciliğin bile çok zararı olacağını söyledi. Sürekli alması için tansiyon ilaçlarına ek olarak aspirin ve kolesterol düşürücü ilaç verdi. Damar sertliğiyle savaşta ilaç tedavisinin yeterli olmayacağını, mutlaka kilo vermesini ve düzenli yürüyüşler yapmasını öğütledi.
Eğer tüm çabalara rağmen tansiyonu kontrol altına alınamazsa ya da böbrek fonksiyonları tekrar bozulmaya yüz tutarsa o zaman daralmış olan böbrek atardamarına yandaki resimde görüldüğü gibi stent takmak gerekeceğini ekledi.