10 soruda tansiyon

1-Benim tansiyonum üzülünce, sinirlenince çıkıyor, bu normal değil mi?
Stresli durumlarda kan basıncının yükseldiği doğrudur. Ama çoğu zaman bu normal bir durum değildir, yüksek tansiyon belirtisidir. Günde birkaç kere yapılacak ölçümler ya da 24 saat tansiyon takibi bu tip şikâyetleri olanların büyük çoğunluğunun hipertansiyon hastası olduğunu gösterir. Kan basıncımız yüksek bulunduğunda, çeşitli bahaneler bulup hafife alırsak kendimizi aldatmış oluruz. Bedelini ileride çok ağır olarak öderiz.

2-Tansiyonumu sol kolumdan ölçünce sağdakinden daha yüksek çıkıyor, acaba neden?
Kan basıncının iki kol arasında biraz farklı olması anormal değildir. 3 binden fazla insanın katıldığı bir araştırmada deneklerin tansiyonları her 2 koldan da ölçüldü. İki kol arasındaki fark ortalama 3-5 mmHg civarındaydı. Ama tansiyonu yüksek olanlarda, özellikle şişmanlarsa, iki kol arasındaki fark daha fazlaydı. Bazı uzmanlar bu durumun ileride oluşacak kalp hastalığının habercisi olduğunu düşünüyorlar. Eğer, iki kol arasındaki basınç farkı 20 mmHg’den fazlaysa, bir kola giden damarda darlık olmasın diye incelemek gerekir.

3-Tansiyon ilaçları kanser yapıyormuş, doğru mu?
Geçen sene ABD’de yüksek tansiyon tedavisinde sıklıkla kullanılan, kısa adı ARB olan ilaç grubunun az da olsa kanser riskini artırdığını ileri süren bir inceleme yayımlandı. Bunu izleyen aylarda başka bilim insanlarının yaptığı araştırmalar bu bulguyu teyit etmedi. ABD’nin ilaçların onay ve denetiminden sorumlu kurumu FDA, 150 bin hastayı içeren 31 araştırmayı inceledikten sonra bu ilaçların kanser riskini artırmadığı sonucuna vardı. Avrupalı yetkililerin bu konuda yapmakta oldukları araştırmalar devam ediyor. Uzmanların büyük çoğunluğu ARB grubu ilaçların kanser riskini yükseltmediği görüşünde.

4-Başım ağrıyınca tansiyonumun yükseldiğini anlıyorum, o zaman ilaç alıyorum. Doğru yapıyor muyum?
Son 50 yılda yapılan araştırmalar, ender durumlar dışında yüksek tansiyon ile baş ağrısı arasında bir sebep-sonuç ilişkisi olmadığını gösterdi. Yıllar önce Londralı bir pratisyen hekim, hastalarının tansiyonlarının yükseldiğini anlayıp anlayamadıklarını araştırdı. İncelediği 102 hastanın yarısı, “Tansiyonumun yükseldiğini anlıyorum” diyordu. Ama bu kişiler arasında tahminleri doğru olanların sayısı bir elin parmaklarından fazla değildi. Tüm veriler, tedavilerini baş ağrılarına göre düzenleyenlerin büyük yanılgı içinde olduklarını gösteriyor.

5-Yüksek tansiyonda kalıtımın rolü var mı?
Sadece kalıtımla geçen yüksek tansiyon hastalığı var ama çok ender. Akraba olanları kapsayan araştırmalar, hipertansiyonda genetiğin zemin hazırlayıcı bir rol oynadığını gösteriyor. Lakin, çoğu kişide başta gelen etkenler hayat tarzıyla ilgili olanlar. Son yıllarda yapılan araştırmalarda hipertansiyonu olanlarda bazı genetik mutasyonlar ortaya çıkarıldıysa da bunların hiçbiri kendi başına belirleyici değil. Öyle görünüyor ki, yüksek tansiyon hastalığı, yaşam tarzı, yaş ve genetik faktörler arasındaki karmaşık bir etkileşim sonunda ortaya çıkıyor.

6-Tansiyon ilaçlarının yan etkileri yok mu?
Tansiyon tedavisinde bazı yan etkiler dozun azaltılmasını hatta ilacın değiştirilmesini gerektirebilir. Yan etkilerden bazıları şöyle:
-Halsizlik
-Baş dönmesi
-Kuru öksürük
-Potasyumda azalma
-Kas ve eklem ağrısı
-Ayaklarda şişme
-Cinsel güçte azalma
-Alerjik reaksiyonlar

7-Otomatik tansiyon aletiyle ölçülen kan basıncı doğru mu?
Otomatik aletler ya klasik ölçümlerdekine benzer şekilde damar seslerini dinleyerek ya da kan akımının yarattığı titreşimleri hissederek ölçüm yaparlar. Belli aralıklarla, sağlık kurumlarında kalibre edilmiş aletlerle karşılaştırılıp doğru ölçüm yaptıklarından emin olunmalıdır. Genel olarak kolun üst bölümüne yerleştirilen aletlerin ölçümleri, el bileğine ve parmak ucundan ölçüm yapanlarınkine göre daha hassastır.

8-Doktorum kan basıncımın 24 saat sürekli ölçülüp kaydolmasını istedi, niye?

Kan basıncı gün boyunca değişir. Gün boyu bu iniş çıkışların beklenen bir gidişatı vardır. Uyanık olduğumuz saatlerde tansiyon daha yüksekken uyku sırasında yüzde 10-20 oranında düşer. Kola takılıp her 15 ya da 30 dakikada bir kan basıncını ölçen alet 24 saat boyunca 50 veya 100 ölçüm yapar. Bu ölçümler bir kişinin kan basıncını, doktor tarafından bir kez ölçülenden çok daha iyi temsil eder ve kalp damar hastalıkları riskinin daha hassas biçimde öngörülmesini sağlar. Bu yöntemin özellikle yararlı olduğu durumlar vardır:
-Beyaz gömlek hipertansiyonu şüphesi
-Hamilede hipertansiyon şüphesi
-Tedaviye dirençli yüksek tansiyon
-İlaçla tansiyon çok düşüyorsa
-Tansiyon bazen çok yükseliyorsa
-Hipertansiyon teşhisi kesin değilse
-Tedavinin etkinliğini ölçmek için

9-Tansiyonumu evde ölçtüğüm zaman normal çıkıyor, ama ne zaman doktorum ölçse yüksek çıkıyor. Nedeni ne acaba?
Bu duruma beyaz gömlek hipertansiyonu denir. Bu teşhis ancak diğer zamanlarda kan basıncının normal olduğu kanıtlandıktan sonra konulabilir. Çünkü, bu gruba konulan hastalara yakından bakılınca kan basınçlarının başka zamanlarda da yükseldiği görülür. Bu nedenle iyice araştırmadan beyaz gömlek hipertansiyonu denilip tedavisiz bırakılan kişilerin kalp damar hastalığı tehlikesi yıllar geçtikçe giderek artar.



10-Tansiyon ilacı almaya başladığımdan beri ayağa kalkınca başım dönüyor. Bu neden olabilir?
Bu şikâyet muhtemelen ayağa kalkınca kan basıncının düşmesine bağlıdır. “Ortostatik hipotansiyon” denilen ve yaşlılarda sıkça görülen bu durum bazı tansiyon ilaçları sonucu da ortaya çıkabilir. Otururken ve yatarken yüksek olan kan basıncını kontrol etmek için verilen ilaçlar, ayağa kalkınca baygınlık hissine kadar varan sorunlara yol açabilir. Ortostatik hipotansiyonda verilen ilaç dozunu azaltmak gerekeceği için zaman zaman yükselen tansiyonun kontrolü zorlaşır. İlaç çeşidi ve dozları gözden geçirilip sabırla yarar/zarar oranı en iyi olan tedavi bulunmalıdır.