Tipografi saati
Tipografi hayatın her alanında var. Okuduğunuz gazeteden bileğinizdeki saate kadar her yerde çeşitli yazı karakterleriyle karşılaşırsınız. Hiç dikkat ettiniz mi bilmiyorum, saatlerin kadranlarındaki harf ve rakamlar markalara göre farklı şekillerdedir. Bu açıdan tipografi ile mekanik saat yapımcılığı da birbirine benzer: İkisi de mekanik yöntemlerle üretimi amaçlar ve ikisinde de küçük değişiklikler büyük farklar yaratır. Tipografide yazının mekanikleştirilerek çoğaltılmasında farklı tasarım teknikleri uygulanır, mekanik saat üretiminde de benzer süreçler geçerli. Üretimdeki soyut benzerlik dışında saatlerin kadranlarında çok daha somut bir şekilde tipografinin hüküm sürdüğü görülür.
Abraham-Louis Breguet tarafından 1780’lerde tasarlanan Breguet rakamları en çok yorumlanan ve halen kullanılan en eski saat tipografisi örneğidir. En iyi yorum hiç kuşkusuz Patek Philippe tarafından yapılanlar olmuştur. (En azından müzayedeler öyle söylüyor.) Rakam deyince aklıma hemen “4” geliyor. Pek çok kadranda Roma veya Arap rakamlarıyla yazılan 4’ün kendine has bir yorumu bulunur. Saat tipografisinde sıfır da önemli: Meistersinger ve Paulin gibi markalar dengeli bir kadran tasarımı için tek rakamların önüne sıfır ekler, Raketa ise “12” yerine “00” kullanır.
Hermès için bir çalışma yapan grafik tasarımcı Philippe Apeloig, Slim d’Hermès modeli için keskin bir bıçakla ikiye bölünmüş gibi görünen ve hafiflik duygusu uyandıran incecik rakamlar tasarladı. Chanel de bir tasarımcıya 2016’da erkek saatlerinde kullanmak üzere köşeli ve erkeksi sert rakamlar tasarlatmıştı.
Saat tipografisinde markaların logoları da farklı özelliklere sahip. Hermès ve Seiko gibi bazı markaların logoları tırnaklı bazı logolar ise tırnaksızdır. Şaşırtıcı bir şekilde en tepedeki bazı markalar logoları için özgün bir yazı tipi tasarlatmak yerine hazır yazı tipleri kullanıyor. Örneğin Patek Philippe, ITC American Typewriter veya Arial kullanırken Rolex, Garamond kullanıyor. Richard Mille, Euro Star adlı yazı tipinin daha etli bir versiyonunu tercih etmiş. Audemars Piguet ise 1875’ten 1950’ya kadar sade ve hafif, tırnaksız ve özgün bir yazı karakteri kullanırken 1950’de Times Roman’a geçiş yapmış ancak elbette olduğu gibi alınmamış, küçük ama önemli değişiklikler içeriyor.
Ünlü Alman saat markası A. Lange & Söhne 1994’te yeniden kurulurken gravür ustası Robert Wiebking tasarımı 1899 tarihli Gravürcüler (Engravers MT) yazı tipini tercih etti, 2012’de küçük değişiklikler yapıldı. Clarendon adlı yazı tipini temel alan F.P. Journe saatlerinde bir kitaptan alınıp konulmuş gibi metin ağırlıklı bir kadran düzeni görülür. Bence kitap estetiğine vurgu yapan bu türün son yıllardaki en güzel örneklerini Fransız saat yapımcılığının en genç markalarından biri olan Semper & Adhuc sunuyor. Minimalist tasarımın kalesi Nomos tasarımcıları da iki farklı yazı tipi kullansa da her zaman temiz görünen okunaklı bir tipografik anlayışla kadranı tasarlıyor. Bell & Ross, Isonorm yazı karakterini birçok saatindeki rakamlar için tercih ediyor.
En beğendiğim rakamlar Vitreum markasının FH01 modelinin kadranında görülenler: İzlandalı hukukçu Hauk Erlendsson’un 1310 tarihli bir el yazmasından alınan bu antik rakamlar kültürler arası uzun bir yolculuğun izlerini taşıyor.
İşte tüm bu örneklerde görüldüğü gibi tipografi saat dünyasının temellerinden biridir, onsuz olmaz.
