Bankalar yüklü kredi riski taşıyor

Küresel krizin iki zayıf noktadan Türkiye ekonomisini vuracağı düşünülüyor. Birincisi, özel kesimin dış borçları çevirmesindeki zorluk... İkincisi de yurtiçindeki kredilerin ödenmesinde çıkabilecek riskler.
2008’i (bitmesine iki ay kaldığından) bir tarafa bırakalım. 2009 yılında Türkiye ekonomisi olasılıkla 30-35 milyar dolar dış açık verecek. 10-12 milyar dolar da doğrudan yabancı yatırım gelecek görünüyor.
Demek ki, 20-22 milyar dolarlık açık kalacak. Bu nasıl finanse edilecek? Eğer şimdiye kadar alınan dış krediler ödenir, üstüne de bir 20-22 milyar dolar kredi alınırsa dış finansman sorunu kalmaz.
Ancak bankalar mevcut borçlarının ancak yüzde 60-70’ini yenileyebiliyor. Yani mevcut borçlarını bile çeviremiyor. Bu durum haliyle bankaların likiditesini etkiliyor. Kredi kapasitelerini azaltıyor. Daha şimdiden kredi hacimlerini azaltma eğilime girdiler.

Bankalar ve reel kesimin dış borçlarını kapatması için piyasadan döviz toplaması gerektiğinden kur yukarı eğilim gösteriyor. Bu kez de yurtiçinden alınmış dövize endeksli krediler daha riskli hale geliyor. Reel sektör bu kanal üzerinden etkilenme riski taşıyor.

Kredilerdeki hızlı artış
Türkiye’de geçtiğimiz yıl kredi hacmindeki artış yüzde 39 olmuş. Dolar bazında ise döviz kredilerindeki artış yüzde 43. Yani müthiş bir gelişme yaşanmış... Üstelik 2006 sonundan bu yana ekonomi yavaşlamaya başlamıştı.
Kredilerdeki bu hızlı gelişme hem tüketici kredilerinde, hem de ticari kredilerde gözleniyor. Bir tek araba kredilerinde yavaşlama olmuş. Her nedense... Konut ve araba dışındaki bireysel kredilerde ise artış oranı yüzde 53! Genellikle dar gelirlilerin özel ihtiyaç kredilerinden oluşan bu kalem oldukça riskli.
Üstelik toplam kredi hacmi içinde bu kredilerin payı yüzde 12’yi buluyor. Çünkü ekonomik durgunluk derinleştiğinde zorluklar daha da artacak.
Kredi kartlarının ödeme koşulları daha kolay olsa da faizleri çok yüksek. Ekonomik durgunluk bu alanda da bankaların başını ağrıtabilir.
2007 yılının eylül ayı sonunda 48 milyar dolar düzeyinde olan döviz kredileri bir yılda yüzde 43 artarak 69 milyar dolara yaklaşmış. O zaman döviz kuru 1.21 YTL/$ düzeyindeydi.
Bugün ise 1.54 YTL düzeyinde. Yani yüzde 27’lik bir artış olmuş. Faizin de yüzde 9 olduğunu varsaysak yüzde 39’luk bir yıllık maliyet eder. Yani TL kredilere göre en az yüzde 20 daha fazla. Eğer bundan böyle kur durağan hareket ederse sorun aşılabilir. Fakat yukarı doğru hareket ederse (örneğin 1.70 YTL/$) sorunlar ağırlaşabilir.
Kısacası, gerek bankalardaki mevcut kredi yapısı nedeniyle, gerek yurtdışı bankaların ellerindeki kredi olanakları nedeniyle zorlu bir döneme giriliyor.