Zangoçluk...

Geçen perşembe günkü yazımızda "Mehmet Akif yaşasaydı, bugünleri görseydi, herhalde, Tevfik Fikret'e haksızlık ettiğini anlardı" dedik.
"Neden?" diye soranlar da oldu, "Niçin böyle demiş?" diye de...
Anlaşıldı, Mehmet Akif'in Tevfik Fikret'e "Bugün Allah'a söver, sonra biraz bol para ver / Hiç utanmadan protestanlara zangoçluk eder" mısralarını açıklamak gerekiyor.
* * *
MEHMET Akif'le, Tevfik Fikret, aynı dönemde yaşamış, fakat anlaşmaları mümkün olmayan iki insan; çünkü dünya görüşleri o kadar ayrı ki! Biri muhafazakar, mutaassıp öbürü özgür düşünceden yana, hümanist...
Mithat Cemal Kuntay, Mehmet Akif'in, Tevfik Fikret'i düşünceleri bir yana, kişilik olarak da sevmediğini yazar. (x)
* * *
ŞİMDİ gelelim, Mehmet Akif'in, Tevfik Fikret'i "Para karşılığı protestanlara zangoçluk etmekle" niçin suçladığına...
Tartışma, Mehmet Akif'in Süleymaniye Camii'nde yaptığı bir konuşmayla başlar. Mehmet Akif, dönemin edebiyatçılarını, şairlerini, düşünürlerini, hatta Divan Edebiyatı'nı bile çok sert bir üslupla eleştirir:
"Üdebanız (edebiyatçılar) hele gayetle bayağ mahlukat...
Halkı irşad edecek öyle mi bunlar; heyhat!
Kimi Garbın yalnız fuhşuna hasbi simsar;
Kimi İran malı der, köhne alır, hurda satar.
Eski divanlarınız dopdolu oğlanla şarap,
Biradan, fahişeden başka nedir şiiri sebep;
Serseri... Hiç birinin mesleği yok, meşrebi yok.
Filozof hepsi. Fakat pek çoğunun mektebi yok.
Şimdi Allah'a söver, sonra biraz bol para ver.
Hiç utanmaz, protestanlara zangoçluk eder."
* * *
PEKİ, "Bunlardan Tevfik Fikret'e ne?" diyeceksiniz?
O son iki mısra var ya, onlar Tevfik Fikret için yazılmıştır.
Çünkü Tevfik Fikret, Amerikan Koleji'nde Türkçe hocası, Amerikalılar da protestan...
Kiliselerde, hizmet edip, çan çalanlara da zangoç denir.
* * *
TEVFİK Fikret'in buna cevabı, "Ben utanmam, yüzüm ak, alnım açık / Sen utan yaptığın işten be alık!" diye başlar ve devam eder:
"Ben de aşıktım ezan nağmelerine / Ben de koşardım o Allah sesine / Ben de tesbihü dua, savmu salat / Hepsini hepsini yaptım heyhat! / Çünkü telkinlere aldanmıştım / Kandığın şeylere hep kanmıştım."
Ve çok yaygın, bugüne kadar da gelen "Beşerin böyle dalaletleri var / Putunu kendi yapar, kendi tapar" mısralarını da yazan Tevfik Fikret, cevabını şöyle noktalar:
"Din - hak bence bugün din - i hayat
Sen ne dersin buna? Hey molla Sırat?!" (xx)
"Molla Sırat" tabii ki Mehmet Akif'tir.
* * *
MEHMET Akif'in yakın dostu Mithat Cemal, onun adını verdiği kitapta, tartışmanın sonunu şöyle anlatır:
"Akif (...) Fikret aleyhinde yazdığı şeyleri yeniden bastırdığı Safahat'tan çıkardı. Bu kavganın sanırım tek güzel tarafı budur."
----------
(x) Ölümünün 50. yılında Mehmet Akif, İş Bankası Yayınları, 1986.
(xx) Tevfik Fikret - İdeolojisi ve Felsefesi / Sabiha Sertel / Yurt ve Dünya Yayınları, 1946.



Yazara E-Posta: h.pulur@milliyet.com.tr