Fossati kardeşler ve... Ayasofya’nın restorasyonu

Sultan Abdülmecid’in emriyle, harap durumda olan Ayasofya Camii’nin onarımı Fossati kardeşlere verildi. 13 Mayıs 1847’de başlayan çalışmalar, Ayasofya’yı sadece mimari açıdan güçlendirmekle kalmadı, aynı zamanda yapının tarihi dokusunu da koruma altına aldı

Mimar kardeşler Gaspare (1809-1883) ve Giuseppe (1822-1891) Fossati, İsviçre’nin Ticino/Tessin Kantonu’nun Morcote köyünde doğup, Milano’da Brera Güzel Sanatlar Akademisi’nde aldıkları eğitimle mimarlık dünyasına adım attılar. İtalya’nın antik mirasıyla yoğrulmuş eğitimleri, Gaspare’in 1830’lu yıllarda Roma ve Napoli çevresindeki arkeolojik kazılara katılmasıyla derinleşti. Roma’nın Titus Zafer Takı, Colosseum ve Pompeii gibi antik yapılarla olan bu yakın temas, Fossati kardeşlerin klasik mimariye olan ilgisini pekiştirdi.

Çar I. Nikolay ve Rusya yılları

Gaspare Fossati, kariyerinin dönüm noktalarından birini 1833 yılında St. Petersburg’a giderek yaşadı. Çar I. Nikolay’ın sarayının yapımında görev alırken, Rusya’daki bu mimari projeler, onu İstanbul’a getirecek yolun taşlarını döşedi. 1836’da St. Petersburg Sanat Akademisi’nde “Resmi Saray Mimarı” unvanını kazanan Gaspare, aynı yıl İstanbul’daki Rus Elçiliği binasının yapımı için görevlendirildi. 1845’te tamamlanan bu neoklasik yapının ardından, Fossati kardeşler Osmanlı İmparatorluğu’nun mimari tarihinde kalıcı bir yer edindi.

Ayasofya’nın yeniden doğuşu

Sultan Abdülmecid’in emriyle, harap durumda olan Ayasofya Camii’nin onarımı Fossati kardeşlere verildi. Başlangıçta mühendis Abdülhalim Efendi’ye verilen bu görev, onun yoğunluğu sebebiyle Fossatilerin sorumluluğuna geçti. 13 Mayıs 1847’de başlayan çalışmalar, Ayasofya’yı sadece mimari açıdan güçlendirmekle kalmadı, aynı zamanda yapının tarihi dokusunu da koruma altına aldı.

Mozaikler: Gizli hazineler

Fossati kardeşlerin Ayasofya’daki en dikkat çekici katkılarından biri, Sultan’ın izniyle üzeri sıvanmış mozaikleri açığa çıkarıp onarmaları oldu. Her ne kadar bu mozaikler sonradan tekrar kapatılmış olsa da, Fossati kardeşlerin suluboya ve karakalem çizimleri sayesinde bu gizli hazineler günümüze ulaşabildi. Ayasofya’nın galerilerinde, kubbesinde ve çeşitli mimari elemanlarında bulunan mozaiklerin restorasyonu, Fossatilerin titiz çalışmalarıyla gerçekleşti.

Fossatilerin Mirası

Fossati kardeşlerin Ayasofya’ya kazandırdığı yenilikler, sadece bir yapının onarımıyla sınırlı kalmadı. Onlar, Osmanlı mimarisine batı sanatının estetik etkilerini taşıyan, ancak tarihi dokuyu da koruyan bir anlayış getirdiler. Bugün, Ayasofya’da gördüğümüz birçok mimari detay ve restorasyon çalışması, Fossati kardeşlerin ince işçiliği ve sanatsal duyarlılığı sayesinde mümkün oldu. Londra’da 1852 yılında yayımlanan “Ayasofia Constantinople as Recently Restored by Order of H. M. The Sultan Abdul Medjid” adlı albüm içerisinde yer alan 25 adet taşbaskı levha Fossati kardeşlerin bu büyük mirasını belgelemiş ve gelecek nesillere aktarmış oldu.

Hünkâr mahfili ve muvakkithane

Fossatilerin Ayasofya’ya kattıkları yeniliklerden biri de Bizans tarzında tasarlanan yeni bir Hünkâr Mahfili oldu. Mihrabın sol tarafında yer alan bu mahfil, altın yaldızlı şebekelerle çevrelenmiş, mermerden yapılmış bir yapıyla dikkat çekti. Ayrıca, Hünkâr Dairesi de Fossati kardeşlerin elinden geçerek, İtalyan ressam Antonio Fornari’nin resim çalışmalarıyla zenginleştirildi.

Bir diğer önemli ekleme ise 1850’de tamamlanan muvakkithane oldu. II. Ampir tarzında tasarlanan bu yapının kare planlı mimarisi ve süslemeleri, Fossatilerin Ayasofya’ya modern bir dokunuş eklemelerini sağladı.

Tamir-i Ayasofya Madalyası

1839-1841 yılları arasında Sultan Abdülmecid’in emriyle, İtalyan asıllı mimar Fossati kardeşler tarafından restore edilen Ayasofya için bastırılan bronze madalya. Altın, gümüş ve bronz olarak bastırılan madalya, tamirata bağışta bulunanlara verildi.

Demirören Yayınları Kültür hizmeti

“Aya Sofia Constantinople “ adlı bu eşsiz kitap, Osmanlı İmparatorluğu’nun incisi olarak bilinen Ayasofya’nın benzersiz güzelliklerini ve tarihini keşfetmek için eşsiz bir fırsat sunar. Kitap 19. yüzyılda İstanbul’a gelen ve Aya Sofia’nın restorasyonunda önemli rol oynayan Fossati Kardeşler’in ( Gaspare Fossati ve Giuseppe Fossati) gözünden bir yolculuğa çıkarıyor. Bu nadir koleksiyon değeri taşıyan eser, Ayasofya’nın iç ve dış detaylarını sergileyen 25 adet özel çizim gravürü içerir. Bu gravürler, tarihin derinliklerine doğru bir yolculuk yapmanızı sağlarken, Ayasofya’nın muhteşem mimarisini ve inceliklerini her bir detayıyla gözler önüne sermekte. Aya Sofia Constantinople ile Ayasofya’nın büyüleyici dünyasına eşsiz tarihine bir keşif yapabilirsiniz. Sınırlı sayıda üretilen özel koleksiyon değeri taşıyan eser, tarih ve mimari tutkunları için benzersiz bir değer sunmakta.

Demirören Yayınları tarafından Türkçe ve Fransızca olarak 500 adet ile sınırlı sayıda basılan, özel kutulu, isme özel numaralandırılmış sertifikalı, pelurlu ve özel çantalı olarak hazırlanan kitap aynı zamanda önemli bir başvuru kaynağı.