Ayşe Hanım Teyzem soruyor: “Borsaya para yatıracağım. Bana öyle bir şirket ismi ver ki iç ve dış piyasada para kazansın. Yatırım yaparak devamlı büyüsün ki hissenin değeri artsın. Her yıl kazandığı paraya, hâkim ortaklar, hâkim durumdaki aile el koymasın. Şirketin kazandığı para tüm ortaklara dağıtılsın ki borsadan hisse senedi satın alanların eline her yıl kâr payı olarak az çok bir gelir geçsin... Böyle hangi şirket var ki ben de gideyim elimdeki üç beş kuruşla o şirketin hisse senedini satın alayım?”
Ayşe Hanım Teyzem’in ilgisi normal. Geçen yıl bu günlerde 86 binlerde dolanan endeks şimdilerde 120 binlerde. 10 yeni şirket halka açılıyor. Halkımızın borsaya ilgisi var da parasını borsaya yatırmıyor.
İlgi çok, yatırım az
Borsadaki hisse senetlerinin değer olarak % 65’i yabancıların portföyünde. Yurt içi yerleşiklerin 2017’deki toplam finansal yatırımları içinde borsadaki yatırımlarının payı % 5. Toplam 2.1 trilyon finansal varlıktan borsaya ayırılan pay 105 milyar TL dolayında.
Borsaya yönelen birikimler toplam banka mevduatının % 7’si kadar. Halkımız birikimlerini borsaya yönlendirmeye alışamadı. Halbuki borsa diğer yatırım araçları yanında kazandırmaya devam ediyor.
Milliyet Ekonomi’nin borsa yazarı Zeynep Aktaş’ın hesaplamalarına göre, son bir yılda borsa endeksi % 41 oranında arttı. Son 2 yıldaki değişim % 59, son 10 yıldaki değişim % 120...
Normal olarak hisse senedi uzun vadeli bir yatırım. Uzun vadeli olarak elde tutulması için yıllık temettü oranının yeterli olması bekleniyor.
Temettü dağıtımı yetersiz
Birikimini bağlayanın yıllık bir getirisi olması önemli. Bizde hisse senetleri borsada işlem gören holdinglerin, bankaların, sanayi şirketlerinin yıllık temettüleri-dağıttıkları kâr payları % 2 - % 4 dolayında dolanıyor. Kâr payları enflasyona yenilen net mevduat faizinin bile gerisinde. Temettü oranları hisse senedini uzun süre elde tutmayı teşvik etmeyince, hisse yatırımı “al-sat” yatırımına dönüşüyor.
Yerli yatırımcıların hisse senetlerini elde tutma süreleri 2017’de ortalama 35 gün oldu. Bir yıl önce 42 gündü. Yabancılar hisse senetlerini ortalama olarak 2017’de 201 gün elde tuttular.
Borsada hisse senedi işlem gören şirketlerin, hisse senedi fiyatının bir yılda % 41 artmasının arkası olması gerekir. Şirketler daha çok para kazanacak, daha çok temettü dağıtacaklardır. Teknolojiyle veya yeni yatırımlarla kısa sürede büyüme eğilimi başlamıştır. Daha önceki dönemde fiyatlar çok çok gerilediği için fiyatlarda bir düzeltme vardır.
Bu tür reel değişimler yokken borsada genel bir fiyat artışı gerçekleşmesi spekülatif bekleyişe veya spekülatif hareketlere dayanır. Spekülatif hareketlere dayalı olarak borsadaki büyük yükselişler ise halkın borsaya ilgisini artıracak yerde, borsadan çekinmelerine yol açar.
