Emeklilik için yaş dışındaki diğer şartları sağlayan işçiler kıdem tazminatı alabiliyorlar. Bu hak yalnızca 15 yıl sigortalılık ve 3600 gün prim günü olan işçiler için var sanılıyor. Halbuki 7.000 günü olan işçi de bu haktan yararlanabiliyor. Pek çok çalışan bu hakka sahip olmasına rağmen konuyla ilgili bilgileri olmadığı için kıdem tazminatlarını almaktan çekiniyorlar. Kıdem tazminatı, emekliliği çalışmadan bekleyeceklerin hakkı. 15 yıl çalışmış ve 10 yıl prim ödemiş herkesin kıdem tazminatını alabileceği gibi yanlış bir algı var. Kıdem tazminatı hakkı, 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi uyarınca tanımlanmış bir hak. Bu maddenin 5. fıkrasında 1999 yılında emeklilikle ilgili yapılan değişikliğe gönderme yapılarak, bu tarihten sonra emekli olmak için gerekli koşullara eklenen yaş şartı dışındaki prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresini dolduranların da kıdem tazminatına hak kazanabileceği ifade ediliyor. Dolayısıyla İş Kanunu’na tabi olarak çalışanlar, emekli olduklarında son işyerlerinde geçirdikleri süre uyarınca hesaplanacak tutar kadar kıdem tazminatına hak kazanırlar.
1999 yılında 4447 sayılı kanunla emeklilikle ilgili düzenlemelerde çok önemli değişiklikler oldu. Emeklilik için yaş şartı getirilince, emekli olmak için yaşı bekleyecekler için kıdem tazminatını düzenleyen 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesine ekleme yapıldı. Yapılan bu ekleme ile emeklilik için yaş şartı dışındaki sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısını dolduranların, emekli olmak için yaşı çalışmaksızın beklemeleri halinde işlerinden ayrılarak kıdem tazminatı elde etmeleri hakkı tanınmış oldu.
Kimler alabilir?
Emeklilik için mevcut koşullara ilave olarak 1999 yılında yaş koşulunun getirilmesi, 08.09.1999’dan önce sigortalı olmuş kişiler için, 15 yıl sigortalılık ve 3600 gün prim ödeme süresiyle kıdem tazminatına hak kazanma durumunu çok önemli bir hak haline getirdi. Bu tarihten önce ilk kez sigortalı olmuş kişiler, 15 yıl sigortalılık ve 3600 gün prim ödeme gün sayısı şartlarını yerine getirmişlerse, kıdem tazminatına hak kazanırlar. Dolayısıyla bu durumdaki kişiler son işverenlerinde geçirdikleri süre uyarınca kıdem tazminatlarını alabiliyorlar. Örneğin, 15 yıl sigortalılık ve 3600 gün prim ödeme gün sayısını son 2 yıldır çalıştığı işyerinde dolduran bir işçi, son işvereninden 2 yıllık kıdemi için ortalama brüt ücretinden sadece damga vergisi kesintisi yapılarak kıdem tazminatını alacaktır. Dolayısıyla son işvereninde çok daha uzun süre çalışan ve hatta 3600 günün ve 15 yılın tamamını aynı işverene bağlı olarak geçiren işçi son elde ettiği brüt ücretinin 15 katı kadar kıdem tazminatı elde edecektir. Fakat son işverenindeki çalışma süresi 1 yıldan az olan işçiler kıdem tazminatına hak kazanamamaktadırlar. 08.09.1999’dan sonra sigortalı olanlar ise ilk olarak kendileri için geçerli emeklilik koşullarını öğrenmeliler. Bu koşullardan yaş dışındakileri sağlamaları halinde kıdem tazminatlarını alabilirler. Ancak bu tarihten sonraki sigortalılar için kıdem tazminatı elde etmek daha fazla prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresiyle mümkün olacaktır. 08.09.1999 tarihinden itibaren ilk kez sigortalı olanlar da, emeklilik için yaş şartı dışındaki şartları sağlamaları halinde kıdem tazminatı alabilirler. Ancak bu kişilerin emeklilik için gerekli sigortalılık süreleri ve prim ödeme gün sayıları farklıdır. Dolayısıyla bu kişiler için 15 yıl sigortalılık ve 3600 gün prim ödeme gün sayısı ile kıdem tazminatlarını alamazlar. Bu durumdaki kişiler için geçiş hükümleriyle belirlenmiş sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayıları kıdem tazminatı almak için geçerlidir. Örneğin, 01.01.2000 tarihinde ilk kez sigortalı olmuş bir kişi, kendisi adına 7.000 gün prim ödenmiş olması halinde veya 25 yıllık sigortalılık süresi içinde en az 4500 gün prim ödemesi varsa kıdem tazminatı alabilir.
Başvuru nasıl yapılır?
Sigortalılık süresi ve prim gününü tamamlayarak kıdem tazminatına hak kazananlar veya kıdem tazminatına hak kazanıp kazanamayacağını öğrenmek isteyenler en yakın SGK merkezine giderek başvuru yapmak durumundalar. SGK merkezine başvuru yaparak bu hakkın elde edilip edilmediğini veya ne zaman böyle bir haklarının olabileceğini öğrenmek mümkün. Eğer bu hak elde edilmiş ise, SGK’dan aldığı “kıdem tazminatı alabilir” yazısını işverenine veren işçi kıdem tazminatını alarak işinden ayrılabilir.
