Güngör Uras

New York

Amerika’da AVM’lerin bazıları terk edilmiş. Mevcut AVM’lerin 1/3’ünün kapandığı veya kapanmak üzere olduğu söyleniyor.15 yılda AVM’lerin yarısının kapanacağı tahmin ediliyor. Kapananlar sahipsiz yapı durumunda. Kör topal ayakta kalmaya çalışanlarda “Bayrak Mağazalar” kapandığı için, kalan mağazaların ciroları düşüyor. Zincir mağazalar küçülme arayışında mağaza kapatıyorlar. New York gibi büyük şehirlerde bile şehrin yaya trafiği en yoğun caddelerinde kapanan, terk edilen mağazaların sayıları artmış.

Perakende sektöründeki sorunların arkasında iki neden var. (1) Ekonomik nedenlerle tüketici daha az alışveriş yapıyor. Mağaza ve AVM gezme alışkanlığı azaldı. (2) Bilgisayar, akıllı telefon çağında e-ticaret, klasik perakendecileri yok ediyor.

ABD’de geçen yıl perakende sektörü % 2.9 büyürken, e-ticaret % 15 büyüdü. Perakende iş hacminde e-ticaretin payı % 10’a yaklaştı.

Tüketici değişiyor

Eskilerde belli mağazalardan, belli marka, kaliteli mal alma alışkanlığı yerine şimdilerde, ucuz, günün modası mallara yönelme var. İnsanlar AVM’lere vakit geçirmek, gezinmek, eğlenmek için daha az gider olmuş.

AVM’ler A-B-C sınıfı olarak 3 sınıfa ayrılıyor. AVM’lerde bugüne kadar müşteri çeken mağ

New York

New York’ta altyapı eskimiş durumda. Anadolu anlatımıyla, “dökülüyor”. J.F.Kennedy Havalimanı 1948’de hizmete girdi. Yılda 47 milyon yolcu trafiği var. Dökülüyor.

Şehir içi yollar da araçlar o tümsekten bu tümseğe takır tukur yol alıyor. Devamlı yol onarımı. Yollar dökülüyor.

Metro 1863’den beri yolcu taşıyor. Yıllık trafiği 2 milyar yolcu. Nerede yürüyen merdivenler, nerede pırıl pırıl istasyonlar. Eskimiş vagonlar, eskimiş demir raylar üzerinde takır tukur gidiyor. Metro da dökülüyor.

New York’ta dökülmeyen tek şey gökdelenler. Türkiye’deki gibi devamlı gökdelen dikiliyor. O bozuk yolların etrafındaki yepyeni gökdelenlerin her biri lüks mü lüks.

New York’un “dökülmesi” bu günün sorunu değil. New York’u yenilemek Trump’ın işi değil. Geliniz görünüz ki Trump’ı eleştirmek için bahane arayan New Yorklular bunu da Trump’ı kötülemek için kullanıyorlar.

Füze neye yaradı?

“Hani Trump, öncelikle altyapıya para harcayacaktı. Amerika’nın eskimiş altyapısını yenileyecekti. Şimdilerde alt yapıdan söz etmez oldu. Kalktı Suriye’ye her biri milyon dolarlık füze attı. Suriye’ye harcadığı parayı New Yok sokaklarını asfaltlamaya harcasa idi ya” diyorlar.

New York

Amerika’da tavuk eti, makbul et. Tavuk eti protein kaynağı. Tavuk etinde protein bol. Kolestrolü ve yağı düşük. Tüketilen tavuğun tamamına yakını çiftlik tavuğu. Ne var ki şimdilerde “gezinen tavuk” merakı başladı. Gezinen tavuklar, çiftlik tavuğunun 5 - 10 katı fiyatla satılıyor.

Amerika’da yılda 9 milyar çiftlik tavuğu yetiştiriliyor. Bunların eti 24 milyar kilogram. Tavuk etinin yüzde 19’u ihraç ediliyor. Kişi başına yılda 49 kg sığır ve domuz etine karşı 40 kg tavuk eti tüketiliyor. Bu kadar tavuğu serbest dolaşımla üretmenin imkânı yok.

Çiftlik tavuğu hakkında Türkiye’de olumsuz haberler tüketicinin kafasını karıştırıyor. ABD’de böyle kafa karışıklığı yok. Çünkü Tarım Bakanlığı (USDA) tüm çiftliklerini denetliyor. Ve sertifika veriyor. Bu zorunlu denetim.

Şimdilerde bir de organik denetimi ve sertifikası ile kümes dışı serbest dolaşım denetimi ve sertifikası var.

USDA’nın “organik” tanımı, antibiyotik ve hormon kullanılmamasını, “serbest dolaşım“ tanımı, kümes dışında tavuklara dolaşım imkânı verilmesi alanlarında sınırlı denetim.

Bir başka kuruluş HFAC (Humane Farm Animal Care) ise, organik sertifikası vermek için, tavuk yeminin de organik olmasını arıyor. Serbest

2001 yılından bu yana Türkiye’de altın üretiliyor.

Üretimin başlamasından bu yana 16 yılda toplam 252 ton altın üretildi.

Türkiye’de halen 7 firma; İzmir (2), Uşak, Erzincan, Eskişehir, Ordu, Gümüşhane (2), Kayseri, Niğde, Sivas’taki 11 maden işletmesinde altın üretiliyor.

Altın üreten kuruluşlar bugüne kadar aramalar için 800 milyon dolar, üretim tesisleri için 2.2 milyar dolar olmak üzere yaklaşık 3 milyar dolarlık yatırım yaptı.

Altın üreten 7 firmanın 2’si uluslararası sermayeli. Biri TMSF tarafından yönetiliyor.

2001 yılında 1.4 tonla başlayan altın üretimi 2013 yılında 33.5 tona ulaştı. 2013 yılından sonra yeni altın arama izinleri ve işletme izinleri konularında yaşanan sıkıntılar sonucu altın üretimi düşmeye başladı. Altın üretimi 2014 yılında 31 ton, 2015 yılında 27.5 ton, 2016 yılında 24.5 ton oldu.

Üretim önemli

Son 22 yılda 3.280 ton altın ithal ettik. Yılda ortalama altın ithalatımız 150 ton dolayında.

Son on yılda Türkler yurtdışında toplam 292 satın alma ve birleşme işlemi ile 26.3 milyar dolarlık yatırım yaptı.

Nasıl yabancılar Türkiye’de birleşme veya satın alma ile şirket satın alıyorlar, şirket sahibi oluyorlarsa, Türkler de yurtdışında benzer şekilde şirketlere iştirak ediyorlar, şirketleri satın alıyorlar.

Doğrudan yatırımlar dışında, birleşme ve satın alma işlemleri genelde bu konularda uzmanlaşmış kuruluşlar tarafından gerçekleştirildiğinden, bu tür işlemlerin sayısı ve işlemlerin bedeli izleniyor.

Uluslararası bir kuruluş olan Deloitte’nin Türkiye bölümünün derlediği bilgilere göre Türkler;

2013 yılında yurt dışında 41 birleşme ve satın alma için 6.5 milyar dolar, 2014 yılında 35 işlem için 3.5 milyar dolar, 2016 yılında 42 işlem için 2.3 milyar dolar ödeme yaptılar.

292 şirket aldık

Son on yılda Türklerin yurt dışında gerçekleştirdikleri 292 birleşme ve satın alma işleminin yüzde 76’sı Avrupa ülkelerinde gerçekleştirildi.

Birleşme ve satın almaların yüzde 21’i İtalya’da, yüzde 12’si Almanya’da, yüzde 12’si İspanya’da gerçekleştirildi.

Paris’te 160’ı aşkın müze, sanat merkezi var. Ünlü mimar Frank Gehry (1929 Toronto) Paris’te yeni bir müze binası daha yapıyor.

Gehry, Guggenheim Müzesi binası ile Bilboa’yı ünlendiren, turist akımını sağlayan mimar. Paris’in batısında Boulogne ormanlarındaki Jardin d’acclimatation’daki Louis Vuitton müzesinin mimarı da o.

140 milyon dolara mal olan Louis Vuitton müzesi 2014’te açıldı. Projenin sahibi Louis Vuitton Vakfı. 50 yıl sonra müze vakıf malı olmaktan çıkacak ve Paris Belediyesi’nin olacak.

Louis Vuitton Vakfı’nın Başkanı Bernard Arnault (1942) lüks eşya üreten şirketin büyük ortağı. Şirketin yıllık cirosu 29 milyar euro, kârı 3 milyar euro. Arnault’un aile serveti ise 33 milyar euro.

Yeni bir müze daha...

Arnault’un yeni projesi için ünlü mimar Frank Gehry şimdilerde, Louis Vuitton müzesinin karşısındaki eski milli müze (Musée Nationaldes Arts et Traditional Populaires) binasını, yepyeni bir müze ve sanat merkezine dönüştürüyor.

1975 yılında açılan milli müze 2005 yılında kapandı. Bina o yıldan beri kullanılmıyor.

Bu projenin finansmanını da Louis Vuitton Vakfı karşılıyor.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) eskiden tek bir gösterge yayımlardı. Bu gösterge, iki dönem arası değişimi rakam veya oran olarak sergilerdi. Şimdilerde 4 farklı gösterge var:

1) Dönemsel değişim. (Neydi, ne oldu?)

2) Takvim etkisinden arındırılmış gösterge. (Her aydaki gün sayısı, çalışma günü sayısı farklı. Karşılaştırma için düzeltme yapılıyor.)

3) Mevsim etkisinden arındırılmış gösterge. (Her mevsimin özelliği var. Hava durumu, insanların talebi gibi konularda değişim oluyor. Mevsim etkileri düzeltmeyle yok ediliyor.)

4) Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış gösterge. (Hem mevsim hem takvim etkileri düzeltiliyor.)

Bir değişim, takvim etkisinden, mevsim etkisinden ve de takvim ve mevsim etkilerinden arındırıldığında farklı değerler ortaya çıkıyor.

Dün yayımlanan şubat ayı perakende satış hacmi endeksi bu farklı değerlerin bir örneği:

Plastikler petrol rafinerile-rinde kullanılan ham petrolün işlenmesi sonucu arta kalan malzemelerden elde ediliyor.

Plastik atıkları karada en az 800 yıl, denizde en az 400 yıl yaşıyor. Atıklar zamanla kimyasal değişime uğrayarak doğayı kirletiyor.

Doğayı en fazla kirleten plastik ürünler, plastik torbalar ve plastik şişeler.

Türkiye’de 22 milyon dolayında hane var. Her hanenin haftada 5 adet plastik torba kullandığı varsayılsa tüm ülkede haftada 110 milyon adede, yılda 6 milyar adede yakın plastik torba kullanıldığı ortaya çıkar. Bu kadar plastik torba ne oluyor? Bir o kadar sayıdaki plastik şişe ne oluyor? Bir bölümü çöpe gidiyor.

(İstanbul’da toplanan çöpün yüzde 10’unu plastik esaslı atıklar oluşturuyor). Büyük bölümü sağda solda doğaya terk ediliyor. İşte bunun için şimdilerde birçok ülkede plastik torba kullanımı yasaklanıyor. Kâğıt veya bez torba kullanımı yaygınlaşıyor.

Plastik sınırlandırılıyor

Geçen hafta plastik torba kullanımını azaltmak için, plastik torbaların parayla satılacağı konusunda bir haber yayımlandı. Ardından, Plastik Sanayi Örgütleri haberi yalanladı.

Petrol esaslı plastik hammaddesinde % 90 ithalat bağımlısı olmamıza rağmen plastik sanayii bizde büyük bir sanayi