2000 yılında dolar "kazığa bağlanacak"

Devlet Bakanı Recep Önal dün KOBİ toplantısında yaptığı konuşmada, "Önümüzdeki günlerde Merkez Bankası para programını ve döviz kuru programını açıklayacak. Bundan sonra her üç ayda bir para programını ve döviz kuru programını halkın bilgisine sunacağız" dedi... Dedi de... Acaba ne demek istedi?
Parasını dövize bağlayanlar, döviz ile borçlananlar, iş yapanlar diken üzerinde... Kur ayarlamalarının hızlı gitmesi, dolar fiyatının beklenenin üzerinde bir artış göstermesi insanları huzursuz etti.
İki farklı bekleyiş var:
(1) Acaba 1999 yılı sonuna kadar doların değeri ile daha fazla oynanır mı? Acaba 2000 yılına daha yüksek bir dolar fiyatı ile girmek için önümüzdeki günlerde kur ayarlamaları zıplatılır mı?
(2) Acaba 2000 yılı içinde doların değeri sadece yüzde 25 mi artacak? Dolar kuru nasıl ayarlanacak?
Bu sorulara doğru cevap vermek mümkün değil... Ama ortalıkta dolanan bilgiler bir araya getirilerek neler olabileceği kabaca tahmin edilebilir.
(1) Yıl sonuna kadar büyük bir devalüasyon veya hızlı bir kur ayarlamasının gerçekleştirilmesi beklenmemelidir. Çünkü bu yapılır ise, ekonomi 2000 yılına büyük bir fiyat baskısı ile girer. Gelecek yıl için öngörülen ve yıl sonunda yüzde 25 fiyat artışına göre kurulan dengeleri tutturmak mümkün olamaz. Ancaaakkk... Burada akılları karıştıran bir uygulama var... Ciddi istikrar programları uygulamasında, yeni bir sayfa açılırken ciddi bir kur ayarlaması yapılması ve döviz kurunun gerçekçi bir çizgiye getirilmesi, istikrar tedbirlerinin buna dayandırılması olağan bir uygulamadır. Bugüne kadar başka ülkelerde çok görülen bir uygulamadır.
(2) 1999 yılı sonuna kadar döviz kurunun ne olacağı belli değil ama, 2000 yılında ne olacağı belli. İstikrar programının temel büyüklükleri sınırında kalması için gereken yapılacak. İstikrar programı, TÜFE (Tüketici Fiyatları Endeksi) artışının yıl sonunda yüzde 25'e ulaşmasını, yıl içinde ortalama fiyat artışının yüzde 44.3'te kalmasını hedef alıyor.
IMF ile yapılan çalışmalar sonrası açıklanan 2000 yılı temel dengelerinde 2000 yılının ortalama dolar kuru 573.030 olarak gösteriliyor. 2000 yılı ortalama dolar kuru 573.030 liranın, 1999 yılı ortalama dolar kuru 415.705 liradan yüzde 37.8 oranında daha yukarıda olması hedef alınıyor.
Bunun anlamı, 2000 yılında ortalama enflasyon yüzde 44.3 artarken, dolardaki ayarlamanın enflasyonun altında kalmasına çalışılacağı ve yüzde 37.8 ile sınırlandırılacağıdır.
IMF ile anlaşıldıktan sonra açıklanan 2000 yılı temel dengelerinde yer alan rakamlar gerçekçi ise ve değişmeyecek ise (ki bunlar değişir ise, 2000 yılı temel dengeleri de değişmelidir) 1999 yılı sonuna kadar bir devalüasyon veya hızlı bir kur ayarlaması beklenmemelidir.
Çünkü böyle bir devalüasyon veya hızlı kur ayarlamasında 1999 yılı ortalama kuru olarak kabul edilen 415.705 liralık dolar fiyatının üzerine çıkılır. 415.705 liralık ortalama dolar fiyatı değişince, buna dayanan 2000 yılı dengesinde yer alan diğer dengeler altüst olur.
(Ama unutmayınız... Burası Türkiye'dir... Burada her şey olur... Burada olmaz, olmaz!..)
Şimdi gelelim Devlet Bakanı Recep Önal'ın ne demek istediğine... Daha önce "Para Programı" yapan, IMF ile "Yakın İzleme Anlaşması" imzalayan Merkez Bankası, ekonomide dengeleri tutturmak için üçer aylık hedefler belirledi. Enflasyonu dizginlemek için dolar girişi kadar Türk lirası çıkarmak üzere kendi kendini üçer aylık kotalarla bağladı. Net iç varlık ile net dış varlıkların nasıl artacağını kağıda döktü. Net iç varlık, içeriye verilen para ile yaratılan likiditedir. Net dış varlık, döviz satın alınarak yaratılan likiditedir. Merkez Bankası likidite artışını sınırlayınca, döviz kuru ayarlamasını da buna (yani enflasyona) bağlamış oldu...
Şimdi stand - by anlaşması ile buna benzer üçer aylık hedefler (veya kazık'lar) belirlenecek. Anlaşıldığı kadarı ile enflasyon hedefinin altında kalması istenilen kur ayarlamalarının, her ay veya her üç ay sonra ulaşacağı rakam önceden tespit edilecek. Fiyatın "kazığa bağlanması" döviz kullananlara güven verecek, istikrar sağlayacak. Ekonomi politikasını uygulayanları da bağlayacak.



Yazara E-Posta: guras@milliyet.com.tr