Unutkanlık

Unutkanlık her yaştan insanın en sık yakınmasıdır ancak çoğunlukla bir hastalık belirtisi olarak görülmemektedir. Gençlere “Bu yaşta unutkanlık olmaz” denirken, yaşlılara “Unutması normal” gözüyle bakılır. Oysa unutkanlık altta yatan bir hastalığın belirtisi olarak düşünülmeli ve uzman bir hekim tarafından araştırılmalıdır.

Unutkanlık kimi zaman depresyon, vitamin eksiklikleri, tiroit fonksiyon bozukluklarına bağlı olarak görülebilir ve uygun tedavi ile tam şifa sağlanır. Ancak unutkanlığın bunamanın ilk belirtisi olabileceği de bilinmelidir. Bunama (demans), orta-ileri yaşlarda başlayan, akli becerilerde ilerleyici kayıplara neden olan bir hastalıktır. Hastalık, zihinsel fonksiyonlar ve günlük yaşam aktivitesinde ilerleyici bozulma ve davranış problemleriyle tanımlanır. Alzheimer hastalığı, demansın en sık nedeni olmakla birlikte, bunamaya neden olabilen pek çok başka hastalık da vardır.

Özellikle yaşlılarda bunama hastalığının ilk bulgusu olabileceğinden ciddiye alınması gerekir. Yaşlanmayla kişilerde ılımlı bir unutkanlık olabilir. “Yaşla-ilintili unutkanlık” ismi verilen bu durum ilerlemediği sürece herhangi bir hastalığa yol açmaz. Buna karşın bu tip hastaların periyodik olarak takip altında olması gereklidir çünkü bu unutkanlık, eğer ilerleme gösteriyorsa, ciddi hastalıkların habercisi olabilir.

Daha gençlerde görülen unutkanlığın altında ise sıklıkla psikiyatrik sorunlar yatar. Örneğin günümüz şehir ve çalışma hayatının getirdiği stres, depresyon,
gerginlik beyin işlevlerinden dikkat toparlama ve yöneltmeyi bozarak unutkanlık yapar. Buna karşın bazı vitamin eksiklikleri, guatr hastalıkları, beyin tümörleri, beyin damarındaki tıkanmalar, beyin kanamaları, MS ve daha birçok hastalık da kendisini unutkanlıkla gösterir. Sonuç olarak, devam eden bir unutkanlık tıbbi olarak araştırılmayı hak eden bir bulgudur.

Unutkanlığın bunama dışındaki daha basit nedenleri

Uykusuzluk: Unutkanlığın belki de en çok göz ardı edilen nedenlerinden biri de uykusuzluktur. Kullanılan ilaçlar: Sakinleştiriciler, antidepresanlar ya da bazı tansiyon ilaçları gibi sürekli kullanılan ilaçların dikkat dağınıklığına veya kafa karışıklığına neden olması mümkündür.

Tiroit bezinin az çalışması: Tiroit hormonlarının vücudun diğer organları üzerinde önemli etkileri vardır ve beyin de bu organlardan biridir. Üstelik tiroit bezinin az çalışması depresyon ve uyku sorunlarına da yol açar. Her iki durumda da unutkanlık ortaya çıkabilir.

Alkol: Alkolü fazla kaçırmak, alkolün etkisini üzerinizden attıktan sonra bile kısa dönem hafıza üzerinde olumsuz bir etki yapar.

Stres ve kaygı: Yeni bir bilgi ya da yapılacak bir iş karşısında dikkatinizi toplamanızı, duyduklarınızı ilgiyle dinlemenizi veya kendinizi vermenizi zorlaştıracak herhangi bir etken hafıza problemlerine yol açar. Stres ve kaygı
bu etkenlere iyi bir örnektir.

Depresyon: Depresyonun pek çok belirtisi vardır. Hayattan zevk alamama, içe kapanma, uyuşukluk ve sürekli kendini üzgün hissetme bunlardan bazılarıdır.
Çok sık söz geçmese de unutkanlık da öne çıkan depresyon belirtilerinden biri olabilir.

Unutkanlık ne zaman tehlikelidir?

Çok iyi bilinen, hep gidilen bir adresin yolunu karıştırmaya başlamak,

Tanıdıkların isimlerini ya da yüzlerini çıkaramamak,

Her zaman ezberde olan telefon numaralarını unuttuğunu fark etmek,

Cevap alınmasına karşın aynı soruyu tekrar tekrar sormak,

 Zaman-tarih-mekân-insanlar hakkında kafa karışıklığı yaşamak,

Tanıdık yerlerde kaybolmak,

Aynı hikâyeyi tekrar tekrar anlatmak.

İleri derecede unutkanlıkta güvenlik, beslenme ve kişisel temizlik gibi gündelik işleri bile unutkanlık nedeniyle aksatmak bir problem olduğu anlamına gelir.

Unutkanlık nasıl değerlendirilir?

Yaşlılıktaki her türlü unutkanlık bir nörolog, psikiyatrist veya yaşlılarla ilgili bir iç hastalıkları uzmanı tarafından görülmesi ve takip edilmesi gereken
bir durumdur. İlk olarak hekim, kişinin şikâyetlerini dinler, tüm tıbbi hikâyesini edinir ve ardından da hastayı iyi bilen bir yakınıyla konuştuktan sonra unutkanlığın günlük yaşamdaki etkisini saptar. Hastayı en iyi bilen yakın, her zaman aileden biri olmak zorunda değildir. Bazı durumlarda bu kişi, bir komşu, evdeki bakıcı kadın, mahalledeki bakkal gibi başka biri olabilir.

Bunun ardından “nöropsikolojik testler” adı verilen ve kişi ile yüz yüze ona sorular sorma, çizimler yaptırma ve bazıları bilgisayar başında tuşlara basma şeklinde yaptırılan birtakım testlerle unutkanlığın tipi ve şiddeti ölçülür. Bu testlerin ardından hekim gerekli görürse laboratuvar ve diğer tetkikleri isteyebilir (tomografi, EEG, lomber ponksiyon, kan-idrar tetkikleri, vd.) Bazı durumlarda basit vitamin eksiklikleri (B12 ve folik asit) ya da guatr hastalıkları da unutkanlık yapabileceğinden bunlara yönelik kan testleri de yapılmalıdır. Bütün tetkiklerle birlikte hekim bir klinik yargıya vararak tanıya ulaşır.

Alzheimer hastalığı bunama yapan hastalıklar içinde en sık izlenen bozukluktur. İlk bulgusu unutkanlıktır.

Zaman içinde bu unutkanlığa yön bulamama, giyinememe, idrar tutamama, muhakeme yapamama ve çeşitli davranış bozuklukları eklenir.

Unutkanlıktan korunmak için

Genel sağlımıza dikkat etmeliyiz.

Sağlıklı yaşlanmalıyız.

Tansiyon yüksekliği, kolestrol yüksekliği gibi kalp hastalığı riskleri bunama için de risk faktörü olduğundan kontrol altına aldırmalıyız.

Zihinsel aktivite yapmalıyız. Bulmaca, sudoku çözmeli, kitap okumalıyız.

Düzenli yürüyüş yapmalıyız ve vücudumuzu zinde tutmalıyız.

Düzenli beslenmeliyiz. Katı yağlar yerine sıvı yağlar tüketmeliyiz, daha çok yeşil sebzeli yiyecekler yemeliyiz.

Omega 3, vitamin B12, vitamin-D, ginseng gibi desteklerin faydası olabilir.

Özellikle depresyon gibi psikiyatrik hastalıklar varsa tedavi olmalıyız.

Aşırı alkol tüketmemeliyiz.

Sigara içmemeliyiz.

Unutkanlık olduğunda “Yaşlılıktandır” demeyip bir hekime başvurmalıyız.