Otofaji ile longevity ilişkisi
Longevity ile otofajinin ilişkisini anlatırken dilerseniz önce otofaji nedir ondan biraz bahsedelim. Otofaji Yunanca, “kendini yeme” anlamına gelir, hücrenin, hasar görmüş veya gereksiz hale gelen bileşenlerini parçalayarak ve geri dönüştürerek sağlıklı hücresel işleyişi sürdürdüğü doğal bir süreçtir. Bu mekanizma, hücre içi dengenin korunmasında kritik bir rol oynar. Yani hücre otofaji yoluyla, içindeki çürük elmaları temizliyor. Bunun için de çok güzel bir sistem oturtmuş. Hücre yaşlandıkça biriken hasarlı proteinler, organeller ve hatta toksik maddeler, lizozom adı verilen hücresel yapılar içinde parçalanıyor ve yeniden yapı taşlarına dönüştürülerek hücrede tekrar kullanılır. Yani bir geri dönüşüm mekanizması var. Otofajinin çeşitli yolları var. Küçük moleküller doğrudan lizozom tarafından yutuluyor veya Şaperon (Chaperone), adını verdiğimiz proteinler tarafından tanınarak lizozoma taşınıyor. Makrootofaji ile hasarlı organeller, protein agregatları gibi hücre içindeki büyük parçalar lizozoma gönderiliyor ve parçalanıyor.
Yaşlanma süreci boyunca hücreler, hasarlı ve fonksiyonunu yitirmiş proteinler, mitokondriler ve diğer organeller gibi birçok toksik materyal biriktirir. Bu birikimler hücresel fonksiyonların bozulmasına ve yaşlanmaya neden olabilir. Otofaji, bu birikimlerin düzenli olarak temizlenmesini sağlayarak hücrelerin sağlıklı kalmasını ve fonksiyonlarını sürdürebilmesini sağlar. Hücrelerdeki oksidatif stresin yani paslanmanın ve DNA hasarlarının azaltılmasına yardımcı olur. Hücre içindeki bu temizlik mekanizması, yaşa bağlı hastalıkların gelişimini önlerken yaşam süresini uzatabilir.
Yaşa bağlı hastalıkların çoğu, otofaji fonksiyonlarının bozulmasıyla ilişkilendirilmiştir. Alzheimer, Parkinson ve Huntington gibi nörodejeneratif hastalıklarda, otofaji bozuklukları sonucunda beyinde anormal protein birikimleri gözlenmiştir. Benzer şekilde, otofaji bozuklukları kanser, kalp hastalıkları ve metabolik bozukluklar gibi yaşa bağlı hastalıkların gelişiminde de rol oynar. Sağlıklı otofaji fonksiyonları, bu hastalıkların ortaya çıkmasını engelleyerek bireylerin daha uzun ve sağlıklı bir yaşam sürmelerine katkıda bulunabilir.
Otofajiyi destekleyen faktörler
Otofajiyi artırmak, teorik olarak yaşlanmayı yavaşlatabilir ve yaşam süresini uzatabilir. Peki, otofajiyi nasıl artırabiliriz? İşte bu noktada beslenme ve yaşam tarzı müdahaleleri devreye giriyor.
Kalori kısıtlaması
- Oruç (Intermittent Fasting): Aralıklı orucun süreklilik kazanmış şekli ile olan beslenme tarzının sakıncalarını da unutmadan aralıklı orucu aralıklı olarak uygulama dikkat etmek gerekir.
- Düzenli egzersiz: Egzersiz, hücrelerde enerji talebini artırır ve hasarlı hücresel bileşenlerin temizlenmesini hızlandırır.
- Otofajiyi uyaran ilaçlar ve bileşikler: Rapamisin, metformin ve spermidin gibi bazı farmakolojik ajanlar ve doğal bileşikler otofajiyi artırabilir.
