Türkiye Palermo’dan ayrıldı, Libya’dan değil
Haftaya damga vuran gelişmelerden biri Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay ile Türkiye’nin Libya Özel Temsilcisi Emrullah İşler’in, İtalya’nın ev sahipliğinde Palermo’da düzenlenen Uluslararası Libya Konferansı’ndan çekilmesiydi. Çekilmenin ardında, Türkiye’nin ve Katar’ın dışarıda bırakıldığı gayri resmi bir toplantı ve İtalya Başbakanı Giuseppe Conte’nin bu toplantıya ilişkin paylaştığı fotoğrafın altında yazan bir ifade var. Türkiye’nin tepkisini anlayabilmek için iki şeyi hatırlamak gerekiyor. Önce Libya’daki durumu ve Türkiye’nin Libya dosyasındaki pozisyonunu.
Libya’da 42 yıllık Kaddafi yönetimi, 2011 Şubat’ında başlayan ayaklanma ile sona erdi. Kaddafi dönemi bitti ama ülke de geride kalan 7 senede siyasi istikrara ve barışa kavuşamadı.
İtalya Başbakanı Giuseppe Conte’nin Twitter’dan paylaştığı bu fotoğraf krize neden olmuştu.
İki ayrı meclis var
Libya’da biri Tobruk’ta, diğeri Trablus’ta iki ayrı meclis ve rakip yönetim var. Karşıt gruplar arasında çatışmalar da sürüyor. Palermo’daki konferansın amacı, Libya’nın içerisinde bulunduğu krizden kurtulması için uluslararası toplumun desteğini sağlamaktı. Toplantı, mayısta Fransa’nın ev sahipliğinde düzenlenen toplantının da devamı niteliğindeydi. Libya’ya komşu ülkelerin yanında Türkiye, Katar, Fransa, Rusya ve BAE’nin de aralarında bulunduğu 27 ülke ve 4 uluslararası kuruluş toplantıya katıldı.
Olay, konferansın ikinci gününde gerçekleşti. Mısır, BAE, Suudi Arabistan ve Fransa’nın askeri ve siyasi desteği ile ülkenin bir kısmını kontrol eden, Tobruk’taki Libya Ulusal Ordusu adlı silahlı grubun başındaki Halife Hafter’in talebiyle Türkiye’nin ve Katar’ın dışarıda bırakıldığı bir toplantı yapıldığı ortaya çıktı. Üstelik bu toplantıda çekilen fotoğrafı paylaşan İtalya Başbakanı Conte, fotoğrafın altına, “İtalya Akdeniz’in başrol oyuncularını bir araya getiriyor ve Libya için diyalogu yeniden başlatıyor” cümlesini yazdı.
Toplantıdan haberdar olan ve paylaşımdaki “Akdeniz’in başrol oyuncuları” ifadesinden rahatsız olan Türkiye, tepkisini çekilme ile gösterdi. Ev sahibi İtalya, Türkiye’yi konferansta tutabilmek için çaba sarfetti ama ikna edemedi.
Türkiye önüne bakacak
Şimdi ikinci hatırlama... Türkiye, devrimin ardından Ulusal Geçiş Konseyi’ni Libya halkının tek temsilcisi olarak tanıdı. Trablus Konsey’in kontrolüne geçtikten hemen sonra da 2 Eylül 2011’de Trablus’a büyükelçi atayan ilk ülke oldu. 2014 Eylül’ünde özel temsilci olarak, eski bakan, halen Meclis Milli Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu Başkanlığı’nı yürüten Emrullah İşler’i görevlendirdi. Türkiye, iki taraf arasında “arabuluculuk” önerisi yaptı. Ama doğu tarafı olarak anılan Tobruk yani Hafter bunu reddetti. Siyasi diyalog gerekliliğini benimseyen Türkiye, BM kolaylaştırıcılığındaki çabalara da destek verdi. Libya’dan tedavi için Türkiye’ye getirilen sayıları binleri bulan yaralılar, güvenlik riskine karşın enerji sorunu için iki Türk şirketinin orada bulunması da, dosyadaki diğer başlıklar.
Palermo’daki konferansın hemen öncesindeki bazı gelişmeler de Türkiye’nin dışlanma çabası konusunda fikir verebilir. Millî Savunma Bakanı Hulusi Akar, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Yaşar Güler ve özel temsilci Emrullah İşler ile birlikte 6 Kasım’da Libya’daydı. Heyet, Libya Savunma Bakanı da olan Başkanlık Konseyi Başkanı Fayez Mustafa Al-Sarraj ve başka yetkililerle görüştü. Savunma, askeri iş birliği ve bölgesel güvenlik konuşuldu. 9 Kasım’da bu kez Konsey Başkanı Al-Sarraj Türkiye’deydi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Vahdettin Köşkü’nde görüştü. Bu görüşmenin ardından 11 Kasım’da Resmi Gazete’de yayımlanan kararla, 12 yaşından küçük ve 65 yaş üzerindeki Libya vatandaşlarına vize kolaylığı getirildi. Bu adım aslında Libya siyasi istikrara kavuştuktan sonra vizelerin tamamen kaldırılması ve THY’nin ülkeye dönmesi için gösterilen çabaya dair bir gösterge. Ayrıca Türkiye, 24 Haziran seçimleri nedeniyle gerçekleştirilemeyen iki ülke arasındaki Ekonomik Komite toplantısının da aralıkta yapılmasına çalışıyor. Türkiye’deki hastenelerin ve bazı şirketlerin yüklü alacakları konusu bu toplantıda ele alınacak.
Ne zaman çözülür?
Türkiye’nin Libya Özel Temsilcisi Emrullah İşler’e yukarıdaki soruyu Palermo’dan döndükten sonra sordum. İşler’e göre Libya’da çözüm, Suriye ve Yemen’e bağlı.
İşler, “Suriye ve Yemen sorunundan bağımsız çözümlenemez. Suriye’de sorun çözülürse o zaman Yemen ve Libya’daki de çözülür. Çünkü tüm bu yerlerdeki sorunlarda aktörler aynı. Arap Baharı’nda bazı ülkelerdeki demokrasi talebi anlaşılamadı. Koltuklarından korkanlar karşı devrim süreçlerini başlattılar. Yemen ve Suriye’de devam eden bir iç savaş. Biz Türkiye olarak siyasi aktörlerin el ele vermesi halinde sorunların basit olduğunu, bir an önce çözülebileceğini düşünüyoruz. Libya konusunda bundan sonra da her türlü desteği vermeye hazırız” dedi.
