Ücretler küresel çapta enflasyon darbesi yedi
OECD’nin yayımladığı “Ücretlerin Vergilendirilmesi - 2023” raporuna göre; dünya genelinde, enflasyonun reel ücretleri düşürmesi ve işgücü vergilerini artırması, çalışanlar için çifte darbeye yol açtı.
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Teşkilatı (OECD) tarafından her yıl düzenli olarak yayınlanan raporlardan birisi de “Ücretlerin Vergilendirilmesi”. 2023 yılı raporu, bu hafta yayınlandı. Raporda, enflasyonun reel ücretleri düşürmesi ve işgücü vergilerini artırması nedeniyle işçiler için çifte darbe yarattığı üzerinde duruluyor. İşgücü geliri üzerindeki efektif vergi oranları 2022 yılında OECD genelinde artarken, yüksek enflasyon reel ücretlerin düşmesine neden olmuş.
Vergi yükü arttı
Ücretlerin Vergilendirilmesi 2023, OECD genelinde işgücü maliyetleri ile genel vergi ve sosyal yardım durumunun ülkeler arası karşılaştırılmasına olanak sağlıyor. Çalışanlar tarafından ödenen gelir vergisini, çalışan aileler tarafından alınan nakit yardımları ve ilgili sosyal güvenlik katkılarını analiz eden çalışmaya göre, söz konusu göstergeler bireyler istihdam seçeneklerini değerlendirirken ve işletmeler işe alma kararlarını verirken kilit faktörler olarak karşımıza çıkıyor.
OECD raporuna göre, artan nominal ücretlerin çalışanları daha yüksek vergi dilimlerine itmesi 2022 yılında işgücü üzerindeki vergiler arttı. Ücretlerin Vergilendirilmesi 2023 başlıklı çalışmada, nominal ücretler artarken, OECD genelinde yüksek enflasyonun ücretlerin reel olarak düşmesine neden olduğunu ve bunun da işçiler için çifte darbe anlamına geldiği gösteriliyor.
Enflasyonda 30 yılın zirvesi
Raporda yer alan verilere göre, 2022 yılı itibariyle OECD ülkelerinde enflasyon son 30 yılın en yüksek seviyesine ulaşmış durumda. Rapor, OECD ülkelerinin çoğunda efektif vergi oranlarının çeşitli gelir seviyelerinde ve hane halkı türlerinde yükseldiğini, özellikle düşük gelir seviyelerinde çocuklu aileler için önemli bir artış olduğunu ortaya koyuyor.
17 OECD ülkesinde kişisel gelir üzerindeki vergiler, enflasyona göre otomatik olarak ayarlanıyor. Bununla birlikte, sosyal güvenlik katkı payları 21 ülkede, nakit yardımlar ise 19 ülkede otomatik olarak ayarlanıyor. Raporda, çocuklu düşük gelirli haneler efektif vergi oranlarındaki artışlara karşı en savunmasız durumda olan grup olarak tanımlanıyor.
Vergi takozu karşılaştırması
Rapor, işgücü maliyetlerinin bir yüzdesi olarak hem çalışanlar hem de işverenler tarafından işgücü üzerinden ödenen toplam vergiler ve ile aile yardımları olarak tanımlanan işgücü vergi takozu ülkeler arasında karşılaştırmalı olarak sunuluyor. Ortalama ücret alan bekar bir işçi için vergi dilimi 2022 yılında Belçika’da yüzde 53 ile Kolombiya’da yüzde 0 arasında değişirken, OECD genelinde ortalama yüzde 34,6 olduğu OECD verilerinden görülüyor.
Vergi takozu nedir?
Vergi takozu, bir işçinin işverene maliyeti üzerindeki tüm vergi ve sosyal güvenlik kesintisi gibi yasal yüklerin (nakit destekler düşüldükten sonra) toplam işçi maliyetine oranıdır. Yani, çalışanın işverene toplam maliyeti ile çalışanın eline geçen net ücret arasındaki farktır.
Ücretler üzerindeki vergi ve prim yükleri, başka bir ifadeyle “vergi takozu”, toplam işgücü maliyetinin yüzdesi olarak hesaplanmaktadır. OECD raporundaki hesaplamalar, gelir düzeyine göre artan oranlı bir vergi ve sosyal güvenlik uygulamasına göre “ortalama ücret düzeyi” üzerinden yapılıyor.
OECD genelinde ortalama olarak, ortalama ücretin yüzde 67’sini kazanan iki çocuklu bekar ebeveyn için vergi takozu 2021 ve 2022 yılları arasında 1,6 yüzde puanı artarak yüzde 16,6’ya yükselmiş durumda. Bununla birlikte, iki çocuklu ortalama ücret alan tek gelirli bir çift için 2022 yılında yüzde 25,6 olan ortalama vergi dilimi, bir önceki yıla göre yüzde 1,1 puanlık bir artışı yansıtıyor, ki bu da söz konusu hane tipi için 2000 yılından bu yana görülen en büyük artış.
Ortalama ücret alan…
Ortalama ücret alan bekâr bir işçi için OECD ortalama vergi dilimi 2022 yılında bir önceki yıla göre değişmeyerek yüzde 34,6 düzeyinde kalmış. OECD verilerine göre, vergi dilimi 2021 ve 2022 yılları arasında 38 OECD ülkesinin 23’ünde artmış, 11’inde azalmış ve dördünde aynı kalmış. Artışın bir yüzde puanı aştığı tek ülke, Kovid-19 yardımlarının sona ermesinden kaynaklanan bir artışla Amerika Birleşik Devletleri (2,20 yüzde puanı).
Türkiye’de azalan vergi yükü
Ortalama ücret alan bekar işçi için vergi dilimindeki düşüş Polonya (-1,23 yüzde puanı), Macaristan (-2,01 yüzde puanı) ve Türkiye’de (-2,66 yüzde puanı) bir yüzde puanından daha fazla olmuş. Polonya’da vergi takozu, üst sınırı olmayan geri ödemesiz bir vergi kredisinin uygulamaya konması nedeniyle azalmış. Türkiye’deki düşüşün ise asgari ücrete ilişkin vergi muafiyetinin getirilmesinin ardından gerçekleşmiş olduğu üzerinde duruluyor.
