Bugünlerde binlerce kamu işçisinin gözü kulağı Bakanlar Kurulu’nda. Bakanlar Kurulu’nda verilecek karara göre kamu işçilerine her yıl ödenen ilave ikramiyelerin ödenme zamanları belli olacak. 6772 sayılı Kanun’a göre belirli kamu kurum ve kuruluşlarında istihdam edilen işçilere, ücret ödeme şekillerine bakılmaksızın, her yıl için bir aylık ücretleri tutarında ikramiye ödenmesi gerekiyor. Aynı Kanun’da bu bir aylık ikramiyenin Bakanlar Kurulu Kararı’yla ikiye çıkarılabileceği de düzenlenmiş durumda. Bakanlar Kurulu her yıl verdiği kararla ikramiye sayısını ikiye çıkarıyor. Henüz Bakanlar Kurulu kararı Resmi Gazete’de yayımlanmamakla birlikte alınan duyumlar ilk ikramiyenin 30 Ocak 2017 tarihinde, ikincisinin ise 23 Haziran 2017 tarihinde ödeneceği yönünde.
Kimler ikramiye alabilir?
İkramiyenin net bir tanımını vermek mümkün olmasa da genellikle kabul edildiği üzere, işverenin çalışanların yaptığı işten memnuniyetini göstermek üzere verdiği ücret olarak tanımlanıyor. Genellikle bayram, evlenme ve doğum gibi özel günlere bağlandığından bir hediye niteliği taşıdığı da düşünülüyor. Ne var ki hukuk sistemimizde bütün işverenleri çalışanlara ikramiye vermeye zorlayan bir düzenleme bulunmuyor. Sadece yukarıda bahsedildiği gibi bazı kamu işverenlerinin ikramiye verme zorunluluğu bulunuyor. Diğer özel sektör işverenleri yanında çalışan işçilerin ikramiye isteyebilmeleri sözleşmelerinde veya toplu iş sözleşmelerinde bu hakkın tanınmış olmasına bağlı.
Devam olursa hak doğurur
İkramiye hakkı sadece sözleşmelerle değil, bazen işverenin tek taraflı olarak başladığı bir uygulamanın düzenlilik kazanması halinde de doğabiliyor. Örneğin, işveren bayram geldiğinde sözleşmede yazmasa da ikramiye ödediyse ve bunu birkaç yıl tekrarladıysa, artık ilerleyen yıllarda bayram geldiğinde çalışanın bu ikramiyeyi talep etme hakkı bulunuyor. En az kaç yıl tekrar etmesine ilişkin bir sınır olmasa da çoğu zaman üç tekrar yeterli görülebiliyor. Bu şekilde ikramiyeye hak kazanmanın tek istisnası, işverenin baştan vazgeçebileceğini çalışan söylemiş olması. Bu durumda işveren, tek taraflı verdiği ikramiyeyi ödemekten vazgeçebiliyor.
En fazla dört kez ödenir
Çalışanlara ödenebilecek ikramiyeye 6772 sayılı Kanun’la bir üst sınır getirilmiştir. Buna göre, çalışanlara bir yıl içinde en fazla dört ikramiye ödenebilecektir. Her bir ikramiyenin miktarı da en fazla bir aylık ücretleri olabilecektir. Bu sınır sadece kamuda çalışan işçiler açısından değil tüm işçiler için getirilmiştir. Dolayısıyla ister yasadan kaynaklansın, ister sözleşmelerden isterse işverenin tek taraflı uygulamasıyla verilmiş olsun çalışan en fazla dört aylık ücreti tutarında ikramiyeyi talep edebilecektir.
İşten ayrılanlar da ikramiye alabilir
Çalışan işten ayrılsa da işyerinde çalıştığı süreyle sınırlı olarak orantılı ikramiye talep edebilir. Yargıtay da verdiği kararlarında bu hususu açıkça vurgulamaktadır. Çalışanlara ücretleri ikramiyenin ödenme tarihindeki ücretleri üzerinden ödenir. Fakat çalışan daha önce işten ayrıldıysa, ayrıldığı tarihteki ücreti üzerinden hesaplanması gerekir.
İkramiye tek taraflı olarak kaldırılamaz
İster sürekli uygulama sonucunda doğsun ister sözleşmelerden doğsun, çalışana sağlanan ikramiye hakkından işverenin tek taraflı vazgeçmesi mümkün değildir.
Tarafların anlaşması halinde ikramiyenin asıl ücrete eklenmesi suretiyle kaldırılması söz konusu olabilecektir. Asıl ücret ve asıl ücrete göre belirlenen tüm ödemelerin ikramiye kaldırılmadan önceki duruma göre hiçbir kayıp yaşanmadan güncellenmesi gerekiyor. İkincisi, kaldırılma anındaki durum da yeterli olmayıp vergi ile sosyal güvenlik ödemeleri de dikkate alınarak gelecekte yaşanacak kayıpların da telafi edilmesi aranıyor.
İkramiye işverenin memnuniyeti sonucu verilen bir hak olduğundan işveren bunun verilmesini bazı şartların yerine getirilmesine bağlayabiliyor. Örneğin çalışanın ikramiyenin hak kazanılmasından önceki dönemde disiplin cezası almamış olması aranabilir. Fakat bu şartların sözleşmelerde yer alması gerekiyor.
