Dünyada yoksulluk alarm veriyor
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından düzenli olarak yayınlanan İnsani Gelişme Endeksi’ni içeren “İnsani Gelişme Raporu 2019” hafta başında yayınlandı. “Gelirin Ötesinde, Ortalamaların Ötesinde, Bugünün Ötesinde: 21. Yüzyılda İnsani Gelişmedeki Eşitsizlikler” başlığı ile açıklanan rapor hem ‘eşitsizlikler dalgasının tepe noktası’ olarak nitelendirilen günümüz eşitsizliklerini hem de bugünün ötesine bakarak yeni nesil eşitsizliklerin yükselişini ele alıyor. Raporda yer alan verilere göre, bugün pek çok insan daha iyi geleceğe sahip olabilmek noktasında çok az imkana sahip. Bununla birlikte, günümüzde çoğunlukla kişilerin toplumdaki yeri hâlâ toplumsal cinsiyetleri veya anne babalarının sahip olduğu servet tarafından belirleniyor.
İnsani gelişme, sadece ekonomik zenginliğin değil, insan hayatlarının zenginliğine de odaklanan bir kavram. İnsani gelişmenin, esas olarak insanlara sunulan seçenekler ile fırsatlara odaklandığı görülüyor.
Sosyal uyuma engel
Bu yılın İnsani Gelişme Raporu’nun teması olan eşitsizlikler her yerde. Dahası insani gelişmedeki eşitsizlikler daha derin. İnsani gelişmede yaşanan eşitsizlikler, toplumlara zarar veriyor ve sosyal uyumu zayıflatıyor. 21. yüzyılda küresel düzeyde yaşam standartlarında büyük ilerleme sağlanmış olmasına rağmen, düşük ve çok yüksek insani gelişme sahibi ülkelerde doğumda beklenen yaşam süreleri arasındaki fark hâlâ 19 yıl.
Bununla birlikte, düşük insani gelişme sahibi ülkelerde yetişkinlerin yaklaşık yüzde 42’si ilk öğretim eğitimi almış durumdayken; bu oran çok yüksek insani gelişme sahibi ülkelerde yüzde 94 düzeyinde. İnsani Gelişme Endeksinde (İGE) 189 ülkeye ilişkin olarak insani gelişmenin çeşitli boyutlarını ortaya koyan göstergeler yer alıyor. Endekse göre; insani gelişmenin zirvesinde bu yıl Norveç, İsviçre, İrlanda ve Almanya var. Buna karşılık, sıralamanın sonunda Nijer, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad ve Güney Sudan bulunuyor.
600 milyon ‘aşırı’ yoksul
Rapora göre, yoksullukla mücadelede elde edilen kazanımlara rağmen hâlâ aşırı yoksul 600 milyon insan var. Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi’ne göre ise bu sayı 1.3 milyara çıkıyor. 262 milyon çocuk okula gitmiyor ve 5.4 milyon çocuk beş yaşına kadar yaşamıyor. Bu anlamda, dünyanın en yoksul ülkelerindeki en yoksul hanelerde çocuk ölüm oranlarının hâlâ yüksek olduğunu söylemek mümkün.
Türkiye üst lige çıktı
2019 yılı itibarıyla 189 ülke ve bölge arasında 59. sırada yer alan Türkiye, “çok yüksek insani gelişme” kategorisinde bulunuyor. Türkiye sıralamada 5 sıra yüksel ve insani gelişmede bir üst kategoriye çıktı. Bu yıl sıralamadaki yeriyle de ilk kez çok yüksek insani gelişme gösteren ülkeler arasında yer aldı.
1990-2018 arasında Türkiye’nin İGE değerindeki artış yüzde 39.4. İGE göstergeleri açısından, söz konusu dönemde Türkiye’de doğuşta beklenen yaşam süresi 13.1 yıl; ortalama öğrenim süresi 3.2 yıl ve beklenen öğrenim süresi 7.5 yıl arttı. Dahası, 1990 yılında 11 bin 214 dolar olan kişi başına Gayrisafi Milli Hasıla da 2018 yılı itibarıyla 24 bin 905 dolara yükseldi.
