Arefe ve bayram günü çalışana zamlı ücret
Bugün Ramazan Bayramı’nın ikinci günü. Ramazan bayramını tatil fırsatı olarak değerlendirmek veya memleket özlemini giderebilmek için çok sayıda çalışan arefe gününden planını programını yaptı. Ancak bazı çalışanlar bayram günlerinde bile çalışacaklar.
Bayram veya genel tatil günlerinde yapılan çalışmalar, İş Kanununda düzenlenmiştir. Buna göre, bayram günlerinde çalışanlara arefe günü ve bayramdaki çalışmalarının ücreti zamlı olarak ödenecektir. Bununla birlikte, işveren işçisine “bayram sonrasında izin kullanabilirsin” dese bile, bayramda yapılan çalışma zamlı olacaktır.
Çalışana iki kat maaş
Bayramda çalışan işçilere verilecek ücret normal zamanda elde ettikleri ücretin iki katı tutarındadır. Bu zamlı ücret bayramın üç günü için ayrı ayrı ve yine arife günü öğleden sonrası için de ayrıca hesap edilecektir. Aylık ücret alan bir çalışan için toplam brüt ücret tutarı 30’a bölünerek bir günlük ücret tutarı hesap edilecek, ortaya çıkan rakam bayramda yaptığı çalışma günüyle çarpılarak aylık ücretine ek olarak ödenecektir. Çalışan aylık ücret değil de çalıştığı süreye bağlı ücret alıyorsa, bayramda yapılan çalışmanın karşılığı, çalışmaksızın hak kazanılacak bir günlük ücret artı çalışmanın karşılığı olan bir günlük ücret şeklinde hesaplanacaktır. Ayrıca, bayramda çalışan işçinin çalıştığı bu süreler aynı zamanda fazla mesai de oluyorsa, bu durumda işçinin günlük ücreti en az yüzde 50 oranında artırılarak, günlük ücretinin bir buçuk katı tutarında ek ödeme yapılmalıdır. İşveren çalışanın ücretini bayrama ait fazla mesai ücretini dikkate almadan, bayram öncesinde çalışanı için ödediği ücreti esas alarak hesaplarsa, herhangi bir denetim veya çalışanın şikayeti üzerine idari para cezası ödemek zorunda kalacaktır.
Hafta sonuna hesabı
Bu sene olduğu gibi bayram tatilinin bir bölümünün hafta sonuna denk geldiği durumlarda, hafta tatili ücretiyle bayram tatili için ayrı ayrı ücret ödenip ödenmeyeceği sorusu akla gelebilir.
Bu gibi durumlarda işverenin hafta tatili için ayrı, bayram tatili için ayrı şekilde ücret ödeme zorunluluğu bulunmamakta. Hafta sonu iki gün tatil yapılan işyerleri için de sonuç değişmiyor, yani cumartesi için ek bir ödeme yapılmıyor. Buna göre, bayram hafta sonuna denk geldiğinde her gün için çalışılmazsa sadece bir günlük; çalışılırsa da yapılan çalışmanın fazla mesai olup olmamasına göre iki ya da iki buçuk kat günlük ücret ödenmesi gerekiyor.
Telafi en fazla 3 Saat
İş Kanununda düzenlenmiş olan “telafi çalışması” ile işveren resmi tatillerden önce veya sonra işyerini tatil ederek bütün çalışanlarına izin verebilir. Bu bayramda da işveren Cumartesi gününü tatil ederek, arefe günü 2 ay içerisinde telafi çalışması yaptırabilir. İşçiler arefe gününe karşılık telafi çalışmasını tatil sonrası belirli periyotlar halinde ve Kanundaki hükümlere uygun olarak işyerinde daha fazla çalışarak gerçekleştirebilirler.
Telafi çalışması günde 3 saatin üzerine çıkamadığı gibi işyerinde günlük çalışma süresi de 11 saati aşamaz. Dolayısıyla, örneğin günde 9 saat çalışılan bir işyerinde işveren telafi çalışmasını günde en fazla 2 saat yaptırabilir.
Diğer taraftan, telafi çalışması her ne şart altında olursa olsun günde 3 saati geçemez. Yani 11 saati geçmese bile bu işyerinde 3,5 saatlik telafi çalışması yaptırılması söz konusu değildir.
Telafi çalışması yaptırmak isteyen işveren bunu işyerinde çalışılan günlere bölmek zorundadır. İşyerinde haftanın 5 günü çalışılıyorsa, cumartesi ve pazar günleri telafi çalışması yaptırılamaz. Diğer yandan, işveren telafi çalışmasını işyerini kapattığı günün bitiminden itibaren 2 ay içerisinde yaptırmak zorundadır. 2 aylık sürenin dolmasının ardından işçiler telafi çalışması yapmaya zorlanamazlar.
Çocuklar ile gençlere yasak
İş Kanununun çalışan çocuk ve gençleri koruyucu hükümlerinden biri, bayramda her ne ad altında olursa olsun çalıştırılmamalarıdır. Yani, İş Kanunu bayram ve genel tatil günlerinde gençlerin ve çocukların çalıştırılmalarını yasaklıyor. Genel olarak 14 yaşını tamamlamış, ilköğretimi bitirmiş ancak 15 yaşını doldurmamış çalışanlar “çocuk işçi” olarak tanımlanıyor. 15 yaşını tamamlamış, 18 yaşını bitirmemiş olanlar da “genç işçi” olarak kabul ediliyor. İşte bu çocuk ve gençler bayramda çalıştırılmayacak ancak çalışmasalar bile ücretleri işverenlerince tam olarak ödenecek.
Çalışmak istemeyen sözleşmeye göz atsın!
Kural olarak bayram ve genel tatil günlerinde çalışmak istemeyen işçiler işverenleri tarafından çalışmaya zorlanamazlar.
Çalışmaya zorlanan işçiler bu durumu şikayet konusu yapar, hatta iş mahkemesine taşırlarsa işyerinden haklı sebeple, kendi istekleriyle ayrılıp tazminatlarını alabilirler. Ancak tam tersi durumda eğer çalışanın iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde bayramlarda çalışmaya izin veren bir hüküm varsa, bu sefer bayram günü de işe gelip, işverenin talimatıyla çalışmak zorunda kalırlar. Hatta “bayram günü çalışmıyorum” diyerek işe gelmemeleri durumunda üst üste iki gün işe gelmemezlik yaparlarsa, işveren kıdem tazminatı ödemeden çalışanı işten çıkarır. Bu nedenle, çalışanların imzaladıkları iş sözleşmelerinin çok büyük önemi bulunmaktadır. Çoğu zaman okumadan imzalanan sözleşmeler, sonradan işten çıkarılmayı kolaylaştıran belgeler haline gelebilir.
