İzmir’den Tarantino’ya
Sanatın bulaşıcı olduğunu söylerler.
Edebi, mimari ve resim sanatındaki akımlar ya da bir ressamın bir başka ressamdan etkilenmesi hep bir bulaşmadır aslında.
Hele şarkılar... Müzikteki bulaşıcılık çok daha hızlıdır. Bir şarkı beğenilmeyegörsün bir kere, aynı şarkı kısa zaman sonra bir başka ülkede bir başka dilde söylenmeye başlanır hemen.
Tarkan’ın “Oynama şıkıdım şıkıdım”ını hepimiz hatırlıyoruz... Bir anda bütün dünyayı sarmıştı.
Quentin Tarantino’nun Pulp Fiction filminin meşhur müziği Misirlou da öyle bir hikâyedir. Pulp Fiction’ın vizyona girdiği 1994 yılından itibaren uzun zaman dinlenme rekorları kıran bu müzik, aslında 1962 yılında Dick Dale tarafından Del-Tones orkestrası eşliğinde solo gitarla seslendirilmişti.
Pulp Fiction’la ünü tüm dünyaya yayıldı ve hep Dick Dale’in şarkısı olarak hafızalara kazındı.
Misirlou, o süreçten günümüze kadar pek çok müzik insanı tarafından seslendirildi. King Crimson (1972), California Guitar Trio (1992), Kronos Quartet (2000), Glykeria (2004), Pamela (2005) ve Black Eyed Peas (Pump it) bunlardan sadece birkaçı...
Dick Dale sayesinde hafızalarda yer etmişti ama Misirlou, Dick Dale’e ait değildi. Ondan önceki tarihlerde de çok kereler seslendirilmişti.
Xavier Cugat (1944), Manolis Angelopoulos, Martin Denny (1950), Dario Moreno (Yunanca ve Fransızca olarak), Zeki Müren (Yaralı Gönül-1950), Korla Pandit (1951), Haham Rabbi Abulafia (İbranice), Seymour Rexite, ABD’li The Cardinals (1950’li yıllar) bunlardan birkaçı...
Ama Misirlou şarkısının kökleri daha da eskilerdeydi.
Aynı şarkı, 1930 yılında Michalis Patrinos, 1928’de de Tetos Demetriades tarafından seslendirilmiş ve kayda alınmıştı.
Konunun ilginçliği de burada başlıyor.
1930 ve 1928 yıllarında yapılan bu kayıtlar mübadele döneminde büyük çoğunluğu İzmir’den Yunanistan’a giden göçmenlerin müziği olan rembetiko karakterindeydi.
Şarkının adı olan Misirlou da Türkçedeki ‘Mısırlı’dan geliyordu.
Ayrıca, Akdeniz Üniversitesi Müzik Bölümü’nden Prof. Dr. Gökmen Özmenteş’in www.gozmentes.blogspot.com sitesinde yayımladığı ‘Müzikte Metinlerarasılık Bağlamında Gezgin Bir Melodinin Öyküsü: Mısırlı/Mısırlou’ başlıklı makalesinden anlıyoruz ki, şarkıda Hicaz ve Yahudi müziğindeki Ahava Raba makamından izler yer alıyor.
Şarkının içindeki Yahudi müziği makamının nereden geldiği sorusunun cevabını da İzmir tarihiyle ilgili sayısız araştırması bulunan Yaşar Ürük’ün Youtube’daki notlarından öğreniyoruz. Buna göre, İzmirli bir Arap kızı için bestelenen şarkı, Osmanlı döneminin son büyük udisi olan Mısırlı İbrahim Efendi’nindir. 1872 (kimilerine göre de 1879) yılında Halep’te doğan ve asıl adı Avram Levi olan besteci, Suriye asıllı Arap Yahudisidir. Kahire’de de yaşadığı için ‘Mısırlı’ olarak anılmıştır.
Prof. Dr. Gökmen Özmenteş de Misirlou’nun kökeni hakkında alternatif tezlerden biri olarak İzmir’i göstermiş ve “Aslen Arap Yahudisi olan Mısırlı İbrahim Efendi (Avram/Abraham Levi) tarafından, İzmirli bir Arap kızı için bestelenmiştir. İzmir’de kısa zamanda sevilen şarkı hem Türkçe hem de Yunanca söylenmeye başlanmıştır. Böylelikle Mısırlı’nın İzmir’de kazandığı rembetiko karakteri 1908’de ABD’ye göç eden Michalis Patrinos ile Batı’ya taşınmıştır” sözleriyle noktayı koymuş.
Şaşırtıcı değil mi?
100 yıldan uzun zaman önce İzmir’de doğan bir şarkı, 100 yılda dünyanın nerelerine kadar ulaşmış...
