Türkiye’nin UZAY YOLU

Savunma sanayinde ilkleri gerçekleştiren, yerli otomobil projesini başlatan Türkiye, uzay yolunda da büyük ilerlemeler kaydediyor. Türkiye’nin ilk milli ve yerli haberleşme uydusunu yapan ve uzaya göndermek için son testlerini gerçekleştiren Türk Havacılık ve Uzay Sanayi’nin (TUSAŞ) Uzay Sistemleri Entegrasyon ve Test Merkezi’ne girerek bunu yerinde gördük. 

400 mühendis var

2021 yılında uzaya gönderilecek olan ilk yerli haberleşme uydusu olan Türksat 6A’nın montajını ve yapım aşamalarını izledik. Tesiste uzay şartlarındaki -184 derecede ve + 150 derecede testler yapılıyor.

Tesiste uzaya gönderilecek uydular tek tek nakış gibi nano teknoloji ile dokunuyor. Testler 7 gün 24 saat esasına göre yapılıyor. Bir uydunun üzerinde yaklaşık 15 kilometre kablo var. Tesiste yaklaşık 400 mühendis çalışıyor ve uzaydaki şartlar yaratılarak uydunun dayanıklılığı sağlanıyor. Hatalar ve eksiklerde çıkan sonuçlara göre hemen gideriliyor. Tesisi, Uzay Sistemleri Genel Müdür Yardımcısı Selman Nas ile birlikte gezdik. Tesisi gezerken Türkiye’nin de teknolojide ve uzay yolunda ne kadar ilerleme kaydettiğini gördüm.

Uyduların yapıldığı tesis adeta bir uzay üssüne benziyor.

Uydulara battaniye!

Girdiğimiz bir yer de uydunun ‘battaniye’sinin yapıldığı oda. Uyduyu uzay şartlarından korumak için battaniye denilen nano teknolojik koruma kalkanını da TUSAŞ yapıyor. Nas bunu da şöyle anlattı: “Çok katmanlı yalıtım battaniyesi diyoruz. Uzayda - 184 derece olacak uydu. Güneşe bakan taraf ise + 150 dereceye kadar çıkıyor. Güneşten radyasyon geliyor. Uydunun yüzeyini battaniye gibi bir şeyle koruyoruz.”

15 kilometre kablo

Diğer gittiğimiz yerde ise uyduya kablo yerleştiriliyor. Bir uyduya yaklaşık 15 kilometre kablo gidiyor. Nas, “Nakış işler gibi, elmas işçiliği gibi tek tek kablolar işleniyor” diyor. Uydunun üzerinde açı değiştirmeye yönelik 14 kontrol noktası var. Onlar aracılığıyla uzaydaki uydunun dönmesi sağlanıyor.

Elektriği boşalttık salona öyle girdik

Tesise özel kıyafetlerle girdik. Temiz oda adı verilen bölgenin girişinde vücudumuzdaki elektriği boşalmak üzere özel bir yer vardı, ona elimizi koyduk. Tesiste Türkiye’nin ilk yerli haberleşme uydusu olan Türksat 6A’nın montajı ve testleri yapılıyor. İlk milli uydumuzu TUSAŞ, Tübitak Uzay, Aselsan ve TUSAŞ’ın yüzde 50 ortaklığı olan CTECH birlikte yapıyor.

Uzaya açılan kapı

Türkiye’nin uzaya açılan kapısı olarak nitelenen tesis, 9800 metre kare ve 100000 sınıfı temiz oda.

Genel Müdür Yardımcısı Nas, uydunun 3 kademede yapıldığını anlattı. Salonda gezerken de 3 tane uydu ana gövdesi gördük. 2 tanesi deneme yapılacak olan üçüncüsü ise uzaya gidecek olan. Nas bunu şöyle anlatıyor:

“3 aşama var. Birincisi model felsefesi. Ana yapıyı test ediyoruz. Orada öğrenilenler sonraki evreye aktarılıyor. İkincisi mühendislik modeli. En sonunucu ise uçuş modeli. Yani ilk iki modeldeki testlerden sonra her şey uçuş modeline hatasız aktarılmaya çalışıyor.”

Türksat 6A için tamamen yerli ekipman kullandıklarını belirten Nas, “2021’de teslim edeceğiz. 2022’de fırlatılacak. 36500 km irtifaya çıkıyor. Avrupa’dan Malezya’ya geniş bir alanı kapsayacak” diyor.

TUSAŞ’ın Uzay Sistemleri Entegrasyon ve Test Merkezi’nde Türksat 6A’nın yapım aşamalarını yerinde gördük ve yetkililerden bilgi aldık.

Temiz odaya girerken vücuttaki elektriği boşaltmak lazım.

Güneş paneli testi tamam...

4.5 tonluk fırlatma ağırlığı olan haberleşme uydusu enerjisini güneş panelleriyle güneşten alacak. Toplanan enerji pillerde depolanacak. Uydunun üzerinde 17 metrelik 2 kanat güneş paneli var. Paneller uzayda açılacak. Açılım testlerinin yapıldığı yer tesisteki bir sonraki durağımız oldu.

Nas, güneş panellerinin yerçekimi olmayan bir alanda test edildiğini ve açılıp açılmadığının kontrol edildiğini dile getirdi. Uzaya gidecek panellerin de burada üretildiğini belirten Nas, “Panellerin açılım testleri yapıldı ve uçmaya hazır” dedi.

40 cm çelik kapılı oda...

Uydunun bir testi de ilk kalkış testi. Bunun içinde ayrı bir oda var. 40 cm çelik kapısı var buranın. Yüksek basınç verilen bir oda. Uçuş pozisyonu test ediliyor. Akustik analiz yapılıyor. Dev yaylar üzerinde bulunan oda depremden de etkilenmiyor. İzole bir oda biçiminde yapılmış.

Titreşim testi yapılıyor

Uydu ayrıca titreşim testine de ayrı bir alanda giriyor. Titreşim alanında özel değişik açılardan titreştiriliyor uydu. Sonra da fırlatma sahasına gönderiliyor. Uydunun ağırlığı da ölçülüyor son devrelerde. Yakıtsız olarak uydunun ağırlığı 1800 kg. 2500 kg civarı yakıt konuluyor. Toplamda 4.5 ton civarında gidiyor uydu uzaya.

Manyetik dalga odasındaki test

Bir diğer durağımız manyetik oda. Kapsama alanı doğru mu, değil mi, o test ediliyor. Manyetik dalgaları emen ve yansımayı engelleyen oda. Uzayda da sinyal gidiyor ve yansıma olmuyor. Aynı şartlar için bu oda yapılmış ve testler yapılıyor.

Nas yapılan testleri şöyle anlatıyor: “Uzay şartlarındaki bütün testler yapılıyor. Çünkü uydu uzaya gittikten sonra getirip tamir etme imkanı yok. Tasarım ömrü 15 yıl ama 30 yıla kadar ömrü çıkıyor. Onun için testler ayrıntılı yapılıyor ki sonradan problem çıkmasın.”

Sıcak-soğuk testi

Basıncı düşük olan bir odaya daha gidiyoruz. Uydu buraya sokuluyor ve uzaydaki - 184 derece ve + 150 derece testine tutuluyor. Bu oda uzayın simüle edildiği yer. Hem ısıtıcı hem soğutucu var. Nas temiz tesiste 7 gün 24 saat 3 vardiya çalışıldığını söyledi.

Türksat 6A uydumuzun yapıldığı tesisin benzeri dünyada az sayıda.

Cirosu yüzde 40 arttı

TUSAŞ dünyanın en büyük 10 havacılık ve savunma şirketi içine girmeye doğru gidiyor. Tesiste milli gururlarımız olan HÜRKUŞ, T129 ATAK Helikopteri, T625 GÖKBEY Genel Maksat Helikopteri, ANKA ve AKSUNGUR İnsansız Hava Araçları üretiliyor.

TUSAŞ Kurumsal İletişim Başkanı Serdar Demir ile de TUSAŞ’ın çalışmalarını konuştum. Demir şunları kaydetti:

“Uçak ve helikopter gibi hava araçlarının yapısal parçalarının üretileceği ve dünyadaki hava yapısalları kompozit ihtiyacının yüzde 2’sinin karşılanacağı kompozit tesisimizin yapımı devam ediyor. Kahramankazan yerleşkemizde, 95 bin metrekare kapalı alanda, dünyanın tek çatı altında 4’üncü büyük kompozit tesisi olarak hayata geçirilecek olan ve Endüstri 4.0’a uygun olarak altyapısı hazırlanan kompozit tesisimiz, akıllı dijital fabrika olarak faaliyetini sürdürecek. Geçtiğimiz yıla göre cirosunu yaklaşık yüzde 40 artıran TUSAŞ, 2019’u 2.3 milyar dolar ciro ile kapatmayı hedefliyor. Bu rakamın yaklaşık 1 milyar doları ihracattan gelecek.” 

Hatayı affetmiyor

Temiz alan olarak nitelenen uydu merkezinde binlerce sensörle veri toplanıyor. Basınç, nem ve sıcaklık hep sabit. Çalışanlarda topraklama kablosu var ve eldivenle çalışıyorlar. Hata affetmeyen yüksek teknoloji, uydunun üzerine yerleştiriliyor.

Tesisin Türkiye’de tek, dünyada çok az olduğunu kaydeden Nas, “Aynı anda 2 uyduyu monte ve  test edebiliyoruz” diyor. 2 saat gezdiğim tesiste sıfırdan uydu yapıldığını gördüm. Uydunun yapılma süresi 12 - 15 ay civarında. Bir o kadar da ekipmanlar sürüyor. Yani toplam 60 ay civarı. Milli ekipmanlarla yapılması gurur kaynağı oldu. Artık savunma sanayi başta olmak üzere bir çok alanda Türkiye  kimseye bağımlı kalmıyor.