Denizin 2200 metre altında enerji üssü
Karadeniz gazının nasıl çıkarılıp taşınacağı ile Filyos Doğal Gaz İşleme Tesisleri ve inşaatını yerinde gördüm. 4200 kişinin gece gündüz çalıştığı Türkiye’nin mega enerji projesinde denizin 2200 m altına enerji üssü kuruluyor.
FİLYOS - Karadeniz’deki 540 milyar metreküp doğal gaz keşfiyle dünyanın dikkatini çeken Türkiye’nin mega enerji projesinin son çalışmalarını Milliyet yerinde gördü. 4200 kişinin gece gündüz çalıştığı dev projede, denizin 2200 metre altına enerji üssü kuruluyor. Deniz tabanında olan bu enerji üssündeki 10 kuyuya kuyubaşı vanaları yerleştirilecek. Bu vanaların birinin ağırlığı 65 ton civarında. Deniz tabanına yerleştirilecek olan kontrol ünitesi ise 260 ton. Gaz bir 2000 metre daha aşağıdan deniz tabanına kurulacak bu enerji üssüne gelecek ve oradan kıyıya boru hattıyla taşınacak. Yani gazın çıktığı alan 4200 metre aşağıda.
Karadan 170 km açıktaki 10 kuyuluk alandan kıyıya gazı taşımak için boruların döşenmesinde de aynı anda 30 gemi çalışacak. Süreçte boru hattı için deniz altındaki uçurumlar tıraşlanacak, boşluklar doldurulacak. Yani süreçte Türkiye birçok ilklere ve rekorlara da imza atacak.
16 gemi çalışıyor
Filyos Doğal Gaz İşleme Tesisleri ve boru hattı inşaatını, TPAO Sakarya Gaz Sahası Geliştirme Projesi Müdür Yardımcısı Selin Eda Tekiroğlu ve Kara İşleme Tesisi İnşaat Başmühendisi Murat Uçar ile gezdim. Saha 1,2 milyon metrekarelik bir alan ve yüzlerce iş makinesi ve vinç çalışıyor. Karadan ilk borunun 10 Haziran’da döşenmesi planlanıyor. 2023’ün ilk çeyreğinde konutlarda kullanılmaya başlanacak olan Karadeniz gazının karayla buluşturulması için Filyos’ta yoğun mesai harcanıyor. 250’ye yakın mühendis sahada ve 16 gemi de denizde sürekli çalışıyor. Uçar, karada öncelikle zemin güçlendirmesi yaptıklarını belirterek, inşaatın yüklerini taşıması için fore kazık yapıldığını dile getirdi. Kazıkların uzunluğu İzmir ile Ardahan arası kadar.
Yüzde 95’i Türk
Uçar çalışanların yüzde 95’inin Türk olduğunu belirterek, projenin yurt dışından tersine göçü sağladığını söyledi, kendisinin ve Tekiroğlu’nun da onlardan biri olduğunu belirtti. Tekiroğlu, “Burası rekor derinlikte rekor uzunlukta bir proje. Birçok ilkler yapılıyor. Teknik anlamda da dünyanın ilklerinden biri” diyor. Günlük 40 milyon metreküpü işleyecek kapasiteye sahip olacak bir tesis. İhtiyaç olması halinde kapasitesi 120 milyon metreküpe ulaşacak kadar büyük bir alan. Tekiroğlu, 2023’ün ilk çeyreğinde günlük 10 milyon metreküplük bir gaz üretimi olacağını söyledi.
Filyos Doğal Gaz İşleme Tesisleri ve boru hattı inşaatını, TPAO Sakarya Gaz Sahası Geliştirme Projesi Müdür Yardımcısı Selin Eda Tekiroğlu ve Kara İşleme Tesisi İnşaat Başmühendisi Murat Uçar ile gezdim.
12 m’lik borular, 65 tonluk vanalar
Turumuzda boru hattı kara varış noktasına da gittik. Gemiye deniz altına boru döşemesi sırasında yardımcı olacak dev vinç yerini almış ve çalışmaya başlamak için gün sayıyor. Gemi günde 5 km boru döşeyecekmiş. Bir hattın başladıktan sonra 1 ayda bitirilmesi planlanıyor. Deniz altına döşenecek boruları boruların uzunluğu 12 metre. Kuyubaşı vanasının ağırlığı ise 65 ton.
Deniz altında büyük operasyon
Tekiroğlu’na şartları, yapılacakları ve yaşadıkları zorlukları sorduğumda da şu bilgileri alıyorum:
- Karadan sonra bien büyük zorluklarımızdan biri deniz tabanı. Karadan 170 km ötede Sakarya Gaz sahamız var.
- Denizin 2200 m derinliğinde çalışıyoruz. Oradan da 1500-2000 m daha aşağıya gaz sahasına iniyoruz.
- Karadan başlayarak boru indirmeye başlayacağız. İlk olarak sığ kısımlarında olacak. Sonra derin denizde boru indirme başlayacak.
- Boruları döşerken deniz tabanına oturması gerekiyor.
- En kritik noktamız ilk 10 km. Karadan 10 km açığa kadar çok engebeli. Oraları tıraşlama, doldurma gibi işlemlerle boru yatağı oluşturuyoruz.
- 3 sondaj gemimiz var. Fatih kuyuyu açıyor. Kanuni kuyunun içinde rezervuarların deliklerini açıyor. Yavuz dev kontrol vanalarını yerleştiriyor.
- 1 senedir boruların nereye konulacağının mühendisliğini yapıyoruz.
- Gemi, denizin 2000 m altına boruyu nereye koyacağını tam olarak biliyor.
- Boruları denize yerleştirmede 2 gemi kullanılacak.
- Üç hat olacak. Biri gaz getirecek boru, diğeri antifrizi götürecek boru diğeri de elektrik, fiber optik, hidrolik gibi ihtiyaçları karşılamak için küçük küçük borulardan oluşan bir boru.
- On kuyumuz var. Bunların arasındaki mesafe Kızılay’dan Ümitköy’e kadar. 12 km. Bir uçtan diğer uca. Genişlik olarak da Ulus’tan Güven Park’a kadar.
- Yavuz, kuyubaşı vanalarını yerleştiriyor. Türkali-2’ye yerleşti. Diğerleri de plan dahilinde yerleştirilmeye devam ediyor.
Uzaktan kumanda edilecek
Projede birçok dünya devi şirket de taşeron olarak çalışıyor. Kazık çakmada dünyada 4 tane olan makinenin 2’si şu anda Türkiye’de imiş. Karadaki borular 2 metre yer altında olacak. Projenin dijital olarak ikizi de kuruluyormuş. Yani sistem kurulduğu zaman üretim insansız olacak ve orada denizde bir gemi beklemeyecek. Kablolar sayesinde uzaktan kumanda edilecek. Sensörlerden gelen bilgilerle bilgisayardan her şeyi görülecek ve müdahale edilecek. 50 bin sensör olacakmış. Vanaları açılıp kapanması da buna dahil. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Enerji Bakanı Fatih Dönmez de sürekli yakından ilgilenip bilgi alıyorlarmış. Denizdeki en büyük keşif olarak tarihe geçen projeyi yakından görünce insan gurur duyuyor. Türkiye bu projeyle enerji bağımsızlığı açısından birçok ülkenin önüne geçecek...