İnsan Hakları Eylem Planı ne getiriyor?

Planda yer alan önemli başlıklar özetle şöyle:

Tazminat Komisyonu

AB ile vize serbestisi çalışmalarına hız verilecek.

Siyasi partiler ve seçim mevzuatında değişiklikler yapılacak.

Uzun yargılamadan kaynaklı zararlar İnsan Hakları Tazminat Komisyonu tarafından giderilecek.

Cezaevlerinin denetimi için barolar, STK’lar ve üniversitelerden temsilcilerin katılımıyla bir “Ceza İnfaz Kurumları İnsan Hakları İzleme Komisyonu” kurulacak.
Adalet Bakanı, hâkimleri başka bir yargı çevresinde geçici olarak yetkilendiremeyecek. Hâkim ve savcılar için coğrafi teminat sağlanacak. Terfi sistemleri; hedef süreye uyum, kararların yeterli gerekçeyle yazılıp yazılmadığı, isabet oranı ve insan haklarına duyarlılık gibi objektif performans kriterleri çerçevesinde yeniden düzenlenecek.

İstinaf ceza dairelerine, kararların gerekçesiz olması ve savunma hakkı kısıtlanması hallerinde de bozma yetkisi tanınacak.

Uyuşmazlık Mahkemesi kararları diğer davalar için de bağlayıcı nitelik taşıyacak.

Türkiye Barolar Birliği (TBB), adli yardım hizmeti sunan avukatlar için performans kriterleri belirleyecek.

İdareye yapılan başvurularda idarenin cevap verme süresi 60 günden 30 güne indirilecek.

Noterliklerde Elektronik Kimlik Doğrulama Sistemi uygulamaya konulacak.

Vergide etkin pişmanlık

Bütün yargı kararları kişisel veriler korunarak; kararı veren hâkim veya mahkeme heyetinin isimleri ile birlikte erişime açılacak.

Vergi suçunun her yıl için ayrı ayrı oluşması yerine tek suç kabul edilerek zincirleme suç hükümlerinin uygulanması sağlanacak. Etkin pişmanlık vergi suçları için de uygulanabilecek.

Yargıtay ve Danıştay üyeliği için en az 45 yaş, birinci sınıf ve kıdem şartı getirilecek.

Finans, sendika, imar ve kamulaştırma gibi alanlar ile vergi ve bilişim suçları için ihtisas mahkemeleri kurulacak.

İdare ile yatırımcı arasındaki uyuşmazlıkları gidermek için yeni bir kurumsal yapı ihdas edilecek; özel kesim yatırımlarının korunmasına ilişkin kanuni düzenleme yapılacak. Hukuk uyuşmazlıklarında arabuluculuk kapsamı genişliyor. Mahkeme temelli aile arabuluculuğu müessesesi geliyor.

Gayrimüslimlere bayram izni

Haber verme sınırlarını aşmayan veya eleştiri amacıyla yapılan düşünce açıklamalarının soruşturma konusu olmaması için hâkim, savcı ve kolluk görevlilerine eğitim verilecek. İfade açıklaması yoluyla işlenen suçlar nedeniyle, verildiği anda kesin olan hükümlere karşı kanun yolu getirilecek.

Kanuna aykırı toplantı ve yürüyüşlere müdahaleye ilişkin ikincil mevzuat gözden geçirilecek.

Hangi dine mensup olursa olsun kamu ve özel sektör çalışanları ile öğrencilere, kendi dini bayramlarında izinli sayılma imkânı geliyor. Farklı din mensuplarının dini yükümlülüklerini yerine getirebilmesini temin etmek için uygun mekânlar oluşturulacak.

Gayrimüslim cemaat vakıfları yönetim kurullarının seçimine  ilişkin Vakıflar Yönetmeliği’nde düzenleme yapılacak.

Ayrımcılık ve nefret suçuna TCK’da yeni düzenleme yapılacak.

Katalog suç kapsamı daraltılacak

“Tutuklamada ölçülülük ve orantılılık” ilkeleri doğrultusunda, katalog suç kapsamı daraltılacak. Tutuklama nedeni olarak düzenlenen katalog suçlar bakımından da, “somut delile dayanma şartı” getirilerek tutuklamanın istisna olduğuna ilişkin ilke güçlendirilecek.

Adli kontrol tedbiri ile diğer bazı koruma tedbirlerinin yanlış veya haksız uygulanması halinde mağdur tazminat ödenecek.

İfade alınıp serbest bırakılmak üzere verilen bir yakalama kararı kapsamında mesai saati dışında yakalanan kişi, makul sürede adli makamlara başvurmayı taahhüt ederse serbest bırakılacak.

İşkence iddiaları için veri tabanı

Zor ve silah kullanımına ilişkin mevzuat uluslararası standartlarla uyumlu hale getirilecek.

Kolluk görevlileri ile çarşı ve mahalle bekçilerine zor ve silah kullanımı ile kötü muamele teşkil edebilecek durum ve eylemler hakkında düzenli olarak eğitim verilecek.

İşkence ve kötü muamele iddialarıyla ilgili soruşturma ve kovuşturmalara ilişkin veri tabanı oluşturulacak.

Disiplin suçlarında zamanaşımı kaldırılacak.

Yakalama ve gözaltı uygulamalarının insan onurunu zedelemeyecek şekilde yerine getirilmesini temin etmek için kolluk görevlilerinin farkındalıkları artırılacak.

Denetimli serbestlikle cezanın infazında nispi uygulamaya geçilecek.

Olay yeri inceleme, adli arama ve fiziki el koyma işlemlerinin kamera ile kayıt altına alınması zorunluluğu getirilecek.

Boşanmış eş de kapsamda

Eşe karşı işlenen suçlarla ilgili kanunda öngörülen cezayı artıran sebepler, boşanmış eşi de kapsayacak şekilde genişletilecek.

Üst ve beden aramaları, insan onurunu zedelemeyecek şekilde uygulanacak; bu hususta kolluk görevlileri ve cezaevi personeline düzenli eğitim verilecek.

Hükümlü ve tutukluların açık görüş süreleri uzatılacak. Hükümlü ve tutukluların yakınları ile görüntülü görüşmesi sağlanacak.

Tahliye edilen hükümlülerin iş ve çalışma hayatına katılımını sağlayan işverene teşvik verilecek.

Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, AB standartları ile uyumlu hale getirilecek. “Arşiv kayıtları”nın silinme süreleri kısaltılacak.

İcra dosyalarında borçluya haczedilen malını satma imkânı getirilecek.

İmar planı izleme ve denetleme sistemi oluşturulacak.

Çocuk davalarına cübbesiz hâkim

Adli süreçlerde çocukların beden muayenesi, çocuğun talebi veya uzman görüşü dikkate alınarak bir refakatçi huzurunda yapılacak. Çocuk mahkemelerindeki duruşmalara hâkim, savcı ve avukatlar cübbe giymeksizin katılacak.

Bazı ağır suçlar hariç olmak üzere 15 yaşından küçük çocukların ilk defa işledikleri fiiller, soruşturmaya konu edilmeyecek.

Kapalı cezaevlerinde barındırılan çocukların ziyaretçileri ile tüm görüşmeleri “açık görüş” şeklinde yaptırılacak.

Uluslararası koruma ve geçici koruma kapsamındaki yabancılara karşı işlenen suçlarla ilgili veri tabanı oluşturulacak.

Hayvan hakları da planda

Hayvanların korunması ve kendi doğasında barındırılması sağlanacak, yükümlülüklerini yerine getirmeyenlere yaptırım uygulanacak. Hayvanları mal olarak değil can olarak gören bir  mevzuat düzenlemesi yapılacak.

Yargıda yapay zekâ uygulamaları kullanılacak.

Hâkim ve savcılar ile kamu görevlileri için sosyal medya etik ilkeleri belirlenecek.