Altı partinin ‘yeni sistem’ uzlaşması

MEHTAP GÖKDEMİR Ankara - Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne karşı çıkan CHP, İYİ Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi ve DEVA Partisi temsilcilerinden oluşan komisyonun güçlendirilmiş parlamenter sistem çalışmasında sona gelindi. Komisyon yazım işini bitirdi, metin hazırlandı. Komisyon yarın yapacağı toplantıda metin dil, anlatım, içerik yönünden gözden geçirilecek.

Redaksiyon çalışmasının ardından ortaya çıkacak metin önce partilerin iç kurullarında masaya yatırılacak. Partilerin kendi kurullarında yapacağı toplantıların sonucunda metne, ekleme ya da çıkarma yapılabilecek. Ardından ortak metin liderlerin masasına gelecek. Güçlendirilmiş parlamenter sistem metnini ya liderler ya da komisyon kamuoyuna açıklayacak. Parti kurmayları, hazırlanacak ve kamuoyuna açıklanacak olan iki ya da üç sayfalık metni liderlerin birlikte açıklamasını ve imza atmasını önerdi. Bu öneri kabul görürse, liderlerin bir masada bir araya gelerek kamuoyuna açıklama yapması, ortak metne imza atması ve “Biz bunu deklere ediyoruz, size taahhüdümüz” demesi planlanıyor.

2022’de görücüye çıkacak

Altı parti güçlendirilmiş parlamenter sistem metnini yeni yılda kamuoyuyla paylaşacak. Altı partinin anlaşmaya vardığı ilkeler şöyle:

- Hem güçlendirilmiş parlamenter sisteme hem de demokrasiye vurgu yapılacak.

- Güçlü başbakan güçlü Meclis olacak.

- Meclis’in denetim ve temsilde etkin olduğu, yürütmede çift başlılığın olmadığı, millete karşı sorumlu olan başbakanın etkin olduğu bir sistem öngörülecek.

- Yargının oluşmasında hükümetten ziyade Meclis’in ve ilgili kurumların devrede olacağı bir süreç işleyecek.

- Yazılı soru önergesini süresinde yanıtlamayan bakanlarla alakalı bir müeyyide ya da yaptırım uygulanacak.

Tarafsız cumhurbaşkanı

Cumhurbaşkanı 7 yıllığına bir defa seçilebilecek. Cumhurbaşkanı ikinci kez seçilemeyecek. Cumhurbaşkanının partisiyle ilişiği kesilecek, üyeliği varsa sonlanacak, tarafsız olacak. Cumhurbaşkanının halk tarafından mı yoksa Meclis tarafından seçileceğine ise karar verilmedi. Bu konuda dünya örnekleri incelenerek "Anayasa çalışması sırasında tüm partilerle uzlaşılarak yapılsın görüşü" öne çıktı.

Yapıcı güvensizlik oyu

Önerilen sistemde gensoru olacak. Gensoru verildiğinde "yapıcı güvensizlik oyu" şartı aranacak. Hükümeti kurmak kolay, düşürmek zor olacak. Komisyonların etkinliği artırılacak. Meclis araştırma ve soruşturma komisyonlarına davet edilen kişi gelmek zorunda olacak.

Sır yeniden tanımlanacak

Komisyonun yürüttüğü çalışmalarda uzlaşılan diğer konular şöyle:

- 'Devlet sırrı' ve 'ticari sır' tarifi tanımı yeniden yapılacak.

- Meclis’in görev süresi 5 yıl olacak.

- Seçim barajı yüzde 3 olacak.

- Hâkimler ve Savcılar Kurulu 'Hakimler Kurulu' ve 'Savcılar Kurulu' olarak ikiye ayrılacak. Hakimler Kurulu'nda adalet bakanı ve müsteşar olmayacak.

- Yüksek Seçim Kurulu yapısı değişecek. İki daire olacak. Bir daire günlük uygulamalardan, işlemlerden sorumlu idari bir daire, diğeri ise itiraz, uyuşmazlık, şikayetlerin incelenmesinden sorumlu olarak görev yapacak.

- Çoklu baro uygulamasına son verilecek.

- Anayasa Mahkemesi ve AİHM kararlarının uygulanması sağlanacak. Anayasa Mahkemesi kararlarını ve AİHM içtihatlarını kararlarında dikkate almayan yargıçların terfileri mümkün olmayacak. Bireysel başvuru yolları genişletilecek. İptal davası açma imkanında değişiklik yapılacak. "Grubu bulunan tüm partiler ve onda bir milletvekili" iptal davası açabilecek.