Sıfır atık ve kompost mucizesi

Mahalle aralarında kurulan market sayıları artsa da pazar alışverişlerinin getirdiği lezzet ve keyif, eminim herkes için çok daha kıymetli. Tezgâhları süsleyen, topraktan fileye geçmeye hazır, pırıl pırıl meyve ve sebzelerin hem tazelik hem de fiyat açısından avantajı tartışılmaz. Özellikle akşam pazarı meraklıları bilir; kapanış sırasında ortalık savaş alanı gibidir. Her yer atık doludur. Dikkatli bir göz tezgâhta kalmış, mis gibi meyve ve sebzelerin atıklarla birlikte nasıl israf edildiğini görebilir. Sıfır atık sadece mutfak sorunu olarak algılansa da derinliği çok daha ötelere, pazaryerlerine kadar uzanır. Sadece Türkiye’de değil tüm dünyada iç acıtan, bir sorundur bu.

Çok umutlandığım bir haberi vermekten büyük mutluluk duyuyorum. Geçen hafta Topraktan Toprağa Biyobozunur Atık Yönetimi Projesi lansmanı dolayısıyla Diyarbakır’daydım. Nedir Biyobozunur Atık Yönetimi Projesi? İşte tam da girişte bahsettiğim büyük israfı, verime dönüştürme ve değerlendirme uygulaması. Diyarbakır Kayapınar Belediyesi ve Topraktan Tabağa Tarımsal Kalkınma Kooperatifi iş birliğiyle hayata geçirilen proje, pazaryerlerindeki atık gıdanın komposta, kullanılabilir olanların ise paketli gıdaya dönüştürülmesiyle, tarımsal kuraklığın etkilerinin azaltılmasını ve gıda israfının en aza indirilmesini hedefliyor. Uygulamayı adım adım takip ettim. Yani, Diyarbakır’da dünyaya örnek teşkil edecek bir proje hayata geçmiş durumda. İki aylık sürede günde ortalama üç ton ile toplamda 139 ton atık gıda pazarlardan kompost üretimi için toplanmış. Eylül ayına kadar bu rakamın 300 tona ulaşması bekleniyor.

Kompost kullanımı  neden önemli?

Bugün dünyada sürdürülebilir çevre koşullarının devamı için kuraklıkla mücadele gerekiyor. Bu konuda en önemli çözüm alternatiflerinden biri de rejeneratif tarım. Çiftçiye ücretsiz dağıtılacak kompostun, toprağın iyileştirilmesinde ve ülkemiz su kaynaklarının yaklaşık yüzde 75’inin kullanıldığı tarım alanlarında su tasarrufu sağlanmasında büyük etkisi olacak.

Daha sıfırı yok

Projenin uygulama aşamaları şöyle: Pazaryerine giden gönüllüler, sebze meyve atıklarını plastik ve benzeri yabancı maddelerden ayrıştırıp kompost serim alanına götürüyor. Atıklar detaylı ayrıştırma işleminden sonra, kahverengi atık olarak adlandırılan ağaç dalları, budama parçaları, çim ve buğday ekinleriyle harmanlanıyor. Yığınlar, bir ay boyunca üç günde bir karıştırıldıktan sonra kompost alanında beklemeye alınıyor. Bu işlemin ardından tonlarca organik gübre elde ediliyor. Bir de tezgâh üzerinde kullanılabilir halde kalan ürünler var. Kayapınar Belediyesi, bunları değerlendirmek için bir “Aşevi” kurmuş. Pazaryerlerinden toplanan ürünler buraya getiriliyor ve gıda mühendisi gözetiminde denetleniyor. Sonrası daha da heyecanlı: Bu malzeme, konserve ve paketli ürünlerle sıcak yemek üretimi olarak iki aşamalı şekilde kullanılıyor. Şu anda toplanan gıdalar aşevinde domates sosu, turşu, türlü, reçel gibi toplamda üç tonluk farklı ölçülerde 2 bin 568 adet konserve ve paketli ürüne dönüştürülmüş. Tüm ürünler ihtiyaç sahiplerine ulaştırılmak üzere Gıda Bankası’na verilmiş.

Tarım ve gastronomi

Tarımı iyileştiremez ve sürdürülebilirliği sağlayamazsak iyi bir gastronomiden de bahsedemeyiz. Türkiye şu anda kuraklıkla yüz yüze gelmiş ülkelerin başında. Topraktan Tabağa Tarımsal Kooperatif kurucularından şef ve sosyal girişimci Ebru Baybara Demir’in söylediği gibi tarım iyi olmazsa iyi gıda da yetişmiyor. Kompostu gübre değil de bir toprak düzenleyici olarak nitelendiren Ebru Baybara, projenin diğer illerde de yaygınlaştırılmasını hedeflediklerini söylüyor. Projenin bir an önce ülke çapında uygulanması ise gerçekten hayati önem taşıyor.

Proje lansmanının en lezzetli kısımlarından biri de Hilton Kozyatağı Executive Chef’i Yener Özden tarafından sıfır atık anlayışıyla hazırlanan menü oldu. Mehir çorbasına bayıldım. Avokado soslu semizotu salatası, bademli etli içli pilav, bamya kızartması ve yaz sebzeleri ile dağ meyveli ve reyhan pekmezli kadayıfın tadı ise halen damağımda.

Diyarbakır’ın iki lezzet durağı

Hancı Et

Diyarbakır’a gidince mutlaka uğranması gereken bir restoran. Şehrin en iyi eti ve et yemekleri burada.  Şeyhmus Doğan’ın işlettiği Hancı’da kaburga tava, duvaklı pilav, Diyarbakır güveci, gerdan tava, taraklık, mumbar, tandır, bulgur pilavı menüde yer alan lezzetlerden bazıları.

Hacı Levent

Hacı Levent’in tatlılarının hepsi güzel ama sadeyağ ve pekmezle pişirdikleri bol fıstıklı burma kadayıf aklınızı başınızdan alacaktır.