Yeni yılda yeni düşüncelere var mısınız?

Düşünmek insanoğlunun en önemli becerisidir. Ancak bazı düşünce yapıları vardır ki otomatik olarak gerçekleşir ve hayatımızı tabiri caizse zehir eder, biz bu otomatikleşmiş ve hayatımızı olumsuz etkileyen düşünce yapılarına 'düşünce hataları' da deriz. Her yeni yıl yapmak istediğimiz değişimler için güzel bir fırsattır ve değişim de farkındalıkla başlar. Haydi gelin birlikte otomatikleşen düşünce hatalarımızı fark edelim ve yenileri ile daha güzelleri ile değiştirelim. Bu düşünce hatası ile elimizde bir kanıt olmaksızın karşımızdaki kişinin zihninden geçenleri biliyormuş gibi tahminde bulunuruz. “Sormama gerek yok, ne cevap vereceği belli” “Mesajıma cevap vermedi, beni sevmiyor, bana değer vermiyor” “Anlattıklarıma hiçbir tepki vermedi, kesin benim aptal olduğumu düşünüyor” gibi düşünce yapıları ve içsel konuşmalar ‘Zihin okuma’ düşünce hatasına işaret eder. Bu düşünce hatası ile olumlu yaşantılarımızı küçümseme eğilimine gideriz, olumlu durumun bizimle ilgili olmadığına inanırız. “Sınavdan yüksek not almamın hiçbir önemi yok ki zaten birçok kişi yüksek not aldı.” “Beni işe kabul etmelerinin sebebi kesin başka birini bulamamaları” “Yemek güzel olmuş evet ama zaten bunu herkes yapabilir.” “Eğer arkadaşım yardım etmeseydi bu projeyi asla bu kadar iyi yapamazdım” gibi düşünce yapıları ve içsel konuşmalar ‘Küçümseme’ düşünce hatasına işaret eder. Bu düşünce hatası ile yaşanan olumsuz olaylardan sonra gelecek ile ilgili abartılı olumsuz senaryolar üretiriz ve geleceğin kötü geçeceğine inanırız. “Üniversite sınavını kazanamazsam hayatım mahvolur.” “İşler asla yoluna girmeyecek.” “Hiçbir zaman başarılı olmayacağım.” “Sunum sırasında hata yaparsam bu benim sonum olur.” “Onunla ilişkim sona ererse ben dayanamam, yaşayamam” gibi düşünce yapıları ve içsel konuşmalar ‘Felaketleştirme’ düşünce hatasına işaret eder. Bu düşünce hatası ile bizden bağımsız durumları, davranışları kendimizle ilişkilendiririz, yaşananlardan kendimizi sorumlu tutarız, olumsuzlukları kendimize yükleriz. “Bana selam vermeden geçti, acaba yanlış bir şey mi yaptım?” “Ne demeye çalışıyor, bana bir şey mi ima ediyor?” “Ben zaten ne zaman mutluyum desem, o gün mutlaka kötü bir şey olur” “Şemsiyeyi yanıma alınca yağmur yağmaz, almayınca yağmur yağar” “Bende bir terslik, bahtsızlık var” gibi düşünce yapıları ve içsel konuşmalar ‘Kişiselleştirme’ düşünce hatasına işaret eder. Bu düşünce biçimi ile kendimizi ya da bir başkasını tek bir davranıştan, düşünceden yola çıkarak nitelemeye çalışırız, sıfatlar yakıştırırız. “Ben aptalın tekiyim.” “Benimle ders notlarını paylaşmadı çok bencil bir insan.” “Ödülü almam ile ilgili hiçbir şey söylemedi çok kıskanç biri.” gibi düşünce yapıları ve içsel konuşmalar ‘Etiketleme’ düşünce hatasına işaret eder. Bu düşünce hatası ile olaylar ve insanlar ile ilgili hissettiklerimizin yüzde yüz doğru olduğuna inanır ve çıkarımlar yaparız. “İçimde bir sıkıntı var, hiçbir şey yolunda gitmeyecek iste.” “Onunla ilgili iyi şeyler hissetmiyorum, bence o iyi biri değil.” “Ben insanı ilk görüşte tanırım, o adama güvenilmez.” gibi düşünce yapıları ve içsel konuşmalar ‘Duygusal Akıl Yürütme’ düşünce hatasına işaret eder. Zaman zaman kendimiz için ya da başkaları için belli kurallar belirleriz, sonra bu kuralları kendi kendimize koyduğumuzu unuturuz ve gerçek olgular gibi algılamaya başlarız. Bu kuralların yere, zamana ve kişiye göre değişebileceğiniz unuturuz. “İnsan sevdiği insanlara sinirli davranmamalıdır, sinir olmak iyi değildir.” “Her zaman pozitif olmalıyım, mutlu olmalıyım.” “Bir insan her koşulda sorumluluklarını yerine getirmelidir.” “Hata yapmamalıyım.” “İyi bir arkadaş, arkadaşının her zaman yanında olmalıdır.” “Sevdiklerime her an ulaşabilmeliyim.” gibi düşünce yapıları ve içsel konuşmalar ‘Me’li Ma’lı Şeklinde Düşünmek’ düşünce hatasına işaret eder. Bu düşünce hatası ile kendimizi, başkalarını ya da durumları ya en iyi ya da en kötü yönleri ile değerlendiririz ve diğer seçenekleri, olasılıkları hesaba katmayız. Siyah-Beyaz düşünce şekli olarak da tanımlanan bir düşünce hatasıdır, aradaki gri seçenekleri yok sayarız. “Bir insan ya iyidir ya kötü.” “Herkes beni sevmezse mutlu olamam.” “Eğer birinci olamayacaksam yarışmaya hiç girmeyeyim daha iyi.” “Eşim bana hiç şefkat göstermez.” “Çocuğum hiç uslu durmaz.” gibi düşünce yapıları ve içsel konuşmalar ‘Ya Hep Ya Hiç Tarzı’ düşünce hatasına işaret eder. Bu düşünce hatası ile sadece olumsuz ayrıntılara odaklanarak, gerçeğin tümünü olumsuzlaştırırız. Olumsuz bir olay olduğunda geçmişteki tüm olumsuzlukları da hatırlarız ve durumu/olayı sadece olumsuzluklardan oluşuyormuş gibi ele alırız. “Sınavım berbat geçti, geçen derse de odaklanamamıştım, neden bu kadar aptalım, sürekli hata yapıyorum.” “Bugün arkadaşım benimle çok fazla konuşmadı, diğerleri ile daha çok konuştu. Geçen gün de yüzü hep asıktı, kesin artık beni eskisi kadar sevmiyor.” gibi düşünce yapıları ve içsel konuşmalar ‘Olumsuz Süzgeç’ düşünce hatasına işaret eder. Bu düşünce hatası ile bir tek olaydan kendimizle ilgili ve başkaları ile ilgili genel çıkarımlarda bulunuruz, bu düşüncelere çoğunlukla “her şey, hiçbir zaman, her zaman, asla, hep gibi” ifadeler eşlik eder. “Ben elime aldığım her şeyi berbat ederim.” “Kimse bana değer vermiyor.” “Beni etkinliğe davet etmedi, ben gerçekten sevilmeyen biriyim.” “Herkes birbirinin kuyusunu kazıyor.” “Bu hayatta kimseye güvenilmez.” gibi düşünce yapıları ve içsel konuşmalar ‘Aşırı Genelleme’ düşünce hatasına işaret eder. 11.Keyfi Çıkarsama Bu düşünce hatası ile elimizdekanıt olmamasına rağmen hatta düşüncemizin aksi yönünde kanıtlar olmasına rağmen kişiyle/olayla/durumla ilgili kendi algılamak istediğimiz gibi mantık yürütürüz. “Onun hakkındaki düşüncelerimi ona anlatırsam, onu kaybederim.” “Bunu tamamen benim sinirimi bozmak için yapıyor.” “Duygularımı açıkça söylersem insanlar benden uzaklaşır.” gibi düşünce yapıları ve içsel konuşmalar ‘Keyfi Çıkarsama’ düşünce hatasına işaret eder. Otomatikleşen bu düşünce hataları bizim çocukluğumuzdan bu yana edindiğimiz çekirdek inançlarımızın ve şemalarımızın sonucunda bilinçli olmaksızın ortaya çıkar ve bizim duygularımızı, davranışlarımızı, yaşam kalitemizi derinden etkiler. Yeni yılda gün içinde yaşadığınız olaylara yönelik duygu ve düşüncelerinizle ilgili “Duygu-Düşünce Günlüğü” oluşturabilirsiniz. Gerçekçi olmayan, hatalı düşüncelerinizi daha gerçekçi düşünceler ile değiştirebilirsiniz. Örneğin; “Sınav kötü geçti ben başarısızım” yerine “Sadece bir sınavda başarısız olmam benim başarısız olduğum anlamına gelmez, ben başarabilirim, başarılıyım” gibi düşüncelerle değiştirip not edebilirsiniz. Ve düşünce hatalarınızın tam tersini kanıtlayan yaşantı örneklerini not edebilirsiniz. Unutulmamalıdır ki herkes bir durumla ilgili tamamen aynı düşünemez ve dolayısıyla hiçbir düşünce gerçeği tamamen yansıtmaz. Hepimizin kendimizle, duygularımızla, düşüncelerimizle ilgili farkındalıklar kazandığımız bir yıl olması dileğiyle, mutlu, sağlıklı yıllar…