Wayfair iddiaları doğru mu?

Wayfair Inc. mobilya ve ev eşyaları satan büyük bir Amerikan e-ticaret şirketidir. Dijital platformları 11 binden fazla global tedarikçiden 14 milyon ürün sunuyor. Çevrimiçi şirketin merkezi Boston, Massachusetts'te yer alıyor. Wayfair, Amerika Birleşik Devletleri'nin dışında Kanada, Almanya, İrlanda ve Birleşik Krallık'ta çalışmalar yapıyor. Yani kısacası, Wayfair bir online alışveriş sitesi. Fakat iddialar yalnızca mobilya ticareti yapmadığı yönünde... Her şey dünyanın bilinen online mobilya mağazalarından Wayfair'in internet üzerinden çocuk kaçakçılığı yaptığını öne süren bir sosyal medya paylaşımı ile başladı. Önceleri dikkate alınmayan bu olay kısa süre içinde tüm dünya geneline yayıldı ve binlerce kişi #Wayfair etiketi ile paylaşımlar yaptı. Olay bir komplo teorisi olarak yorumlandığından ve aydınlatılmamış olmasından dolayı yer yer yazının bazı bölümlerinde komplo teorisi ifadesini kullanacağız. ABD temelli bu olay, ilk olarak Reddit'te bir komplo teorisi olarak yayımlandı ardından yapılan paylaşımların ardı arkası kesilmedi. Öncelikle olayın 2016 ABD seçimlerinden hemen önce konuşulan Pizzagate komplo teorisine benzerlik taşıdığını söylemekte fayda var. ABD birçok normal dışı şey gibi bu olayı da bir 'olağan' haline getirmiş olacak ki dönem dönem bu tür olaylarla gündeme geliyor. Dünyayı sarsan bu teori ilk olarak PrincessPeach1987 rumuzlu bir kullanıcı tarafından geçtiğimiz günlerde Reddit üzerinden paylaşıldı. Paylaşımda, Wayfair sitesinde 12 bin 700 ile 14 bin 500 dolar arasında satışa çıkartılan dolapların olağan dışı fiyatlarına dikkat çekildi. Teoriye göre, internette arama yaptığınızda Neriah, Yaritza, Samiyah gibi adlarla satışa konulan bu dolapların model isimlerinin kayıp olarak aranan çocukların isimleri ile birebir örtüştüğü belirlendi. Ayrıca, bu dolapların seri numaralarının yanlarına belli bazı kodlar eklenerek bilinen bir arama motorunda arandığında bikinili çocuk fotoğrafları getirdiği de teoride yer alan bir başka iddia oldu. Bu iddianın üzerine Wayfair, Elbette ki; bu iddiaların hiçbirinde doğruluk payı yok. Söz konusu dolaplar, endüstriyel kullanım için tasarlanmış mobilyalar ve buna göre fiyatlandırıldı dedi. Bu durumun ardından Wayfair yüksek fiyatlı dolapları doğru fiyatlandırmak için satıştan çıkartırken kullanıcılar başka bir şey daha fark ettiler. Sosyal medya kullanıcıları, Wayfair'in pazar yeri bölümünde farklı satıcılar tarafından binlerce dolara satılan minder, yastık gibi başka ürünleri de tespit etti. Üstelik bu ürünlerin üzerinde birebir kaybolan çocukların isimleri yazıyordu. Wayfair, konuyla ilgili Mashable'a yaptığı açıklamada, Bu durumun dinamik fiyatlama algoritmasından kaynaklandığını ancak bazı ürünlerin fahiş fiyatlara ulaşmasının teknik bir hata olduğunu söyledi. Yanıt 1: Haberlere göre, komplo teorisinde bahsi geçen formatta sadece ürünlerin seri numaraları değil, herhangi bir numara serisi yazılarak, bilinen bir arama motorunda arandığında da sonuçlarda bikinili çocuk fotoğrafları geliyor. Araştırmaları yapan haber kuruluşları da fotoğrafları getirenin seri numaraları değil, arama yaparken teoriyi ortaya atan kişinin yanına koyduğu koddan kaynaklandığı sonucuna vardı. Yani bu durum tamamen yazılımsal ve teknik. Yanıt 2: Teoriyi yazan Reddit kullanıcısı, iddialarını güçlendirmek için Wayfair çalışanlarının, 'şirket yöneticilerinin pedofili olmasını protesto ettiklerini' de öne sürdü. Teoride iddia edilen ptotesto konusu doğru olmayan bir diğer iddia. Bu durum tamamen Wayfair çalışanlarının Haziran 2019'daki protestosuyla ilgili. Wayfair çalışanları, çocuk kaçakçılığı değil; ABD'nin Texas eyaletinde düzensiz göçmenlerin sınır dışı işlemleri için tutulduğu bir merkeze Wayfair'in yatak tedarik etmesini protesto etmek amacıyla iş bırakmıştı. Yanıt 3: Wayfair internet sitesinde çok yüksek fiyatlara bazı ürünlerin satıldığı doğru bu Wayfair yöneticileri tarafından kabul ediliyor. Ancak ürünlerdeki yüksek fiyatlandırmaların asıl nedeni Wayfair değil, tedarikçi firmalar. Bunun çocuk ticareti ile somut bir bağlantısı olmadığını ileten Wayfair bu kadar büyük bir çocuk ticareti operasyonunun, çevrimiçi bir şekilde herkesin gözünün önünde yürütülmesi ve de kod ismi olarak kaçırılan çocukların isimlerinin alenen kullanılmasının mantıklı olmadığını iletti. Açıkçası resmin dışından bakınca bu kadar büyük bir suçun göz önünde alenen yapılması pek mümkün görünmüyor. Fakat yine de net bir şey söylemek bence zor... Asıl ilginç olan nokta, kaybolduğu ve isimlerinin eşyalara verildiği iddia edilen çocukların, kayıp olmadığı hatta fotoğraflarının kullanılmasından rahatsızlık duymaları ile ilgili. Twitter’da kaçırılan çocuklardan biri olduğu iddiasıyla paylaşılan Samiyah Mumin, Facebook hesabı üzerinden paylaştığı gönderide ve canlı yayında hiçbir zaman kaçırılmadığını ya da herhangi bir istismara maruz kalmadığını iletti. İddialarda kaçırıldığı gerekçesiyle ismi geçen Mary Durrett ise, 2017’de Texas’ta kaybolduktan hemen kısa bir süre sonra bulunmuş. Benzer şekilde, iddialarda ismi geçen Samarah Duplassis’in ailesi de Samarah’ın kaçırıldıktan sonra bulunduğuyla ilgili açıklama yaptı. Yani hemen hemen bu olayda ismi geçen tüm çocuklar şu an aileleri ile birlikte ve güvende. Bu olayın dünya geneline yayılması ve büyük tepkiler toplamasıyla Newsweek, Wayfair hakkındaki iddiayı ilk olarak ortaya atan Reddit kullanıcısıyla görüştüğünü yazdı. PrincessPeach1987 rumuzlu kullanıcının gerçek adını vermediği ve kendisinin 'insan kaçakçılığı kurbanlarına yardımcı olan yerel bir örgütün içinde' olduğunu söylediği belirtildi. Habere göre, durumu kocasıyla birlikte garajlarını temizlerken yeni dolap satın almak istediklerini fark ettiklerini aktaran kullanıcı, Reddit'e yazdığı gönderinin 'doğrudan bir suçlama niyeti taşımadığını ancak elinde konuyla ilgili bilgi olanları bir araya getirmeyi amaçladığını' söyledi. Princess rumuzlu kullanıcının yanı sıra artık bu durumla ilgili paylaşımda bulunan ve bu konuyu araştıran binlerce insan var. Zirvesinde bulunduğumuz bu iletişim çağında iyilikler gibi kötülükler de ışık hızı gibi yayılıyor. Bize düşen bu gibi durumlarda hangi bilginin doğru hangi bilginin yanlış olduğunu tartabilmek oluyor. Wayfair skandalına ilişkin iddiaların yanı sıra dönem dönem bu tür olaylarla sosyal medyada karşılaşmak mümkün. Reddit kullanıcısı tarafından haberin yayınlanmasından kısa bir süre sonra sosyal medyada da bu olay hızlı bir şekilde yayıldı. Bu duruma inananlar, inanmayanlar başka platformlarla ilgili ortaya iddialar atanlar olmak üzere bölündük. Açıkçası insanların bu olaya verdikleri tepkinin boyutu ile ilgilenmiyorum fakat bu süreçte şaşırtıcı paylaşımlar gördük. Her şeyle şaka yapılabileceğini sanan bazı kullanıcılar bu durum üzerinden yersiz ve hadsiz paylaşımlarda da bulunmadı değil. Açıkçası her şeyi komik zanneden kişilere söylenebilecek tek şey asıl komik olanın aynadaki olduğu gerçeği. Fakat yine de ne desek boş... Şimdi gelelim asıl meseleye. Hepimiz ortaya atılan iddiaları ve bu iddialara verilen yanıtları yakından biliyoruz. Asıl mesele, çocuk, insan kaçakçılığını konularını bu kadar rahat konuşabiliyor olmamız ve hatta bunun üzerinden espri yaptığımızı zannediyor olmamız. ABD dönem dönem bu tür skandalların genelde baş rolü oluyor. Wayfair ile ilgili iddialar bir skandala dönüşmedi belki fakat yine de bu tür skandallar yaşanmıyor değil. Bugün dünya üzerinde 'çocuk kaçakçılığı' yapan yüzlerce topluluk var üstelik bu kadar meşhur bir e-ticaret sitesi olmadıkları için de yaptıkları rezillik görülmüyor ve duyulmuyor. Atılan bu iddia ile ilgili Wayfair yöneticileri her ne kadar açıklama yapıp iddiaları reddetmiş olsalar da yine de tatmin olmuş değiliz. Sahi, yapılacak hangi iddia bu tür olayların olmadığı gerçeğini kanıtlar o da ayrı bir tartışma konusu. Dünya üzerinde her yıl binlerce insan, binlerce çocuk istismara, şiddete, kaçakçılığa kurban ediliyor ve yüzlerce insan her yıl açlıktan hayatını kaybediyor. Bizler ise sıcacık evlerimizde kahvelerimizi yudumlarken bu olaylar üzerinden atıp tutuyor, alay ediyor, şov yapıyoruz. Elbette bazen elimizden başka bir şey gelmiyor, bazen öyle olur çünkü. Fakat bi' durup sormalı insan. Gerçekten 'ne yapıyoruz biz?' Kadına şiddetin karşısında duruyor aynı zamanda sırf toplumun güzellik algısının dışında (!) diye hem cinslerimize sözel şiddet uyguluyoruz. Çocuk kaçakçılığının, istismarın karşısında duruyor, fakat çocuklarımızı hiç çekinmeden bütün mahrem halleriyle sosyal medya platformlarında paylaşıyoruz. Bugün adını hiç bilmediğimiz, sesini duymadığımız ve ne yaşadığını asla anlayamayacağımız yüzlerce insan yaşama hakkı ile sınanıyor. İşte bu yüzden biz her platformda şov olsun diye değil gerçekten öyle olması gerektiği için 'adaletin sesi olmak zorundayız'. Bu tür olayların birden fazla tetikleyicisi olduğu gibi olayın bir başka iç yüzü ise sosyal medya hesaplarımızda yaptığımız bilinçsiz paylaşımlar. Özellikle son zamanlarda çok bilinçli olduğunu iddia eden ebeveynlerin bile bazı olağanüstü paylaşımlar yaptığını görüyoruz. Elbette kimse çocukları üzerinden aleni bir şekilde reklam yaptığını kabul etmek istemez fakat güneş de balçıkla sıvanmıyor. Çocuklarımızın fotoğraflarını paylaşmaya anne karnında başlıyoruz. Bu ne kadar mantıklı? Büyüklerimizin 'dünyada kötü insanlar da var' sözünü binlerce kez kanıtlayan olaydan biri de bu skandal oldu. Evet dünyada kötü insanlar var ve biz bu tür durumlara karşı bilinçli olmalıyız. Çocuklarımızı ve özel hayatımızı bu kadar göz önünde yaşamamalıyız, çocuklarımız üzerinden reklam yapmamalıyız. Bir kere her şeyden önce çocuklarımız birer yetişkin olduğunda bu duruma karar vermeli, onların da birer birey olduğunu ve kendi karar verebilme yaşlarına gelene kadar onların herhangi bir fotoğrafını bir sosyal medya platformunda paylaşmamamız gerektiğini unutmamalıyız. Atacağımız herhangi bir 'hikaye'nin ya da 'fotoğraf paylaşımının' nelere malzeme yapılabileceğini ön görmek zorundayız.