Uzaya giderseniz muhtemelen yaşayacağınız 10 tecrübe
Atmosferin çok ötesinde, yer çekiminin etkisi olmayan yerde, yani uzayda, insan bedenine neler olduğuna bakalım...
Uzaya giderseniz muhtemelen yaşayacağınız 10 tecrübe
Atmosferin çok ötesinde, yer çekiminin etkisi olmayan yerde, yani uzayda, insan bedenine neler olduğuna bakalım...
1. Yer çekimi kavramı hayatımızdan çıkıyor
'Eve gidip kanepeme uzanayım, çayımı kahvemi alayım, film izleyeyim' kafasında bir yaşam sürüyorsanız uzay size göre bir yer değil. İnsan bedeni uzayda yer çekimi etkisinden kurtulur ve bir o yana bir bu yana uçmaya başlar. Hiçbir şey yere düşmez. İçececekler bardakta değil, boşlukta hareket eder. İçeceğinizi peşinden koşmak istemiyorsanız yer çekimli Dünya sizin için en ideal seçenek.
Uzayda daha da ilginç olan, insanın bir anda yer çekimine dair her şeyi unutması. Dünya'ya dönen astronotların yer çekimine alışma süreci son derece sancılı geçiyor.
2. Uzay hastalığı
Uzay hastalığı kulağa 1950'li yıllardaki uzay temalı filmlerden fırlamış ve üzerinde pek de düşünülmemiş bir kavram gibi görünüyor olabilir. Fakat çok sayıda astronot uzay hastalığından muzdarip. Uzay hastalığı, duygu değişimi ve yönelim bozukluğu karışımı bir rahatsızlık.
Uzay hastalığına yakalananlar hastalığın ilk evresinde belirtileri dile getirmek istemiyor. Bunun en büyük sebebi, uzay gibi ağır bir görevi üstlenen kişinin mızmızlanmak istememesi.
Uzaya giden astronotların yarısından çoğunda uzay hastalığı görülüyor. Bu rahatsızlığa yol açan etkenler tam olarak bilinmese de duygusal boşluğun, hastalığın ortaya çıkmasındaki en önemli faktör olduğu düşünülüyor.
Uzayda yer çekimi olmadığı için boşlukta süzülürsünüz. Vücudunuzdaki sıvı, başınıza doğru hücum eder. Uzay hastalığı ile ilgili iyi haberse, yalnızca birkaç gün sürmesi.
3. Uzay genetik yapıyı değiştirir
NASA astronotu Scott Kelly'nin DNA yapısının uzayda geçirdiği süreden sonra yüzde 7 değiştiği ortaya çıktı. Scott bir anlamda uzay mutantı haline geldi.
Uluslararası Uzay İstasyonu'nda 1 yıl geçiren Scott, uzayda uzun süreli yaşama adapte olma görevinde yer aldı. İşinin amacı, olası Mars görevinde insanların uzay şartlarına nasıl uyum sağlayacağını tespit edebilmekti. Görev sona erdi, Scott Dünya'ya döndü.
Scott'un bu görev için uygun görülmesindeki sebep, ikiz kardeşi Mark'tı. Böylece Scott ve Mark'ın DNA'ları kıyaslanacak ve değişimler gözlemlenebilecekti.
Scott'un bedeni üzerinde çalışma yapan NASA, astronotun DNA yapısında, uzayda geçirdiği 1 yılın ardından yüzde 7 oranında değişim görüldüğünü rapor etti. Raporda, Scott'un DNA yapısında, DNA onarımında, bağışıklık sisteminde ve bazı özelliklerinde değişiklikler yaşandığı not edildi.
4. Uzay beyin şeklini değiştiriyor
İnsan beyni fonksiyonlarından çoğumuz bihaberiz. Bilim insanları bile beynin çalışma yapısının nasıl olduğunu tam çözebilmiş değil. Peki uzayda insan beyni ne gibi değişiklikler yaşıyor?
Uzaydan dönen astronotların beyinleri üzerinde yapılan taramalarda, beynin bazı bölümlerinde genişleme görülürken bazı bölümlerinde de daralmalar olduğu tespit edildi. Beyinde yaşanan değişimlerin kaynağı ise beyin-omurilik sıvısının, yer çekimsiz ortamda tekrar dağıtımı ile bağlantısı olması.
Uzayda daha çok zaman geçiren astronotların beyin şeklinde daha çok değişiklik tespit edildi. Beyindeki en büyük değişiklik, alt beden ve bacakları kontrol eden bölgede ve duyusal algıda görüldü. Bununi beynin uzay şartlarına adapte olması için geliştirdiği değişimler olduğu tahmin ediliyor.
5. Uzay öforisi
Öfori, günlük konuşma dilinde pek de kullanılan bir kelime değil. Mutluluk, neşe ve zinde olmak anlamlarına gelen öfori, tıpta uyuşturucu madde kullanımı ve zihinsel hastalık semptomları ile açığa çıkan bir tür psikolojik tecrübe olarak adlandırılır. Birisi öfori hakkında konuşuyorsa bilin ki bir şeyler ters gidiyordur.
Uzay yürüyüşü gerçekleştiren ilk Amerikalı Ed White, uzay öforisi yaşayan ilk insan olarak da tarihe geçti.
Ed White'ın uzay yürüyüşü yaptığı esnada yapılan ses ve görüntü kayıtlarında, zemin kontrolünün zorlaşması sebebiyle yürüyüşün bitirildiği anlaşılıyor. Uzay aracına dönen Ed White bir anda hüzünleniyor ve sonsuza kadar uzayda kalmak istediğini söylemeye başlıyor.
2011 yılında uzay öforisi yaşayan bir diğer astronot Chris Hadfield, uzaya baktığında şaşkına dönerek ağlamaya başladığını fakat gözyaşının uçması sebebiyle geçici körlük yaşadığını anlatıyor.
6. Uzay görme yetisini zayıflatır
Uzayda, gözlerin sağlıklı çalışıyor olması çok önemli. Fakat uzay şartları görme yetisinde de olumsuzluklara yol açıyor.
Uzayda 6 aydan fazla kalan astronotların görme yetisinde bozukluklar ve zayıflamalar meydana geliyor. Retina ve optik sinir yapısında da bozukluklar oluşuyor. Bu sorunlar Dünya'ya döndükten bir süre sonra ortadan kalksa da bazı astronotlar görme yetisi sorunlarından uzun yıllar etkileniyor.
Kısa uçuş yapan astronotların yüzde 23'ü ve uzun uçuş yapan astronotların yüzde 49'u görme yetilerinde zayıflama olduğunu rapor etti. Peki çok yıllı olası Mars görevinde görme yetisi nasıl etkilenecek? Bu sorunun cevabından NASA bile emin değil.
7. Bağışıklık sistemi
Uzayda zaman geçiren astronotların hücre faaliyetlerinin bazılarında ciddi anlamda durgunluk yaşanır. Astronotlar kurdeşen ve alerji sorunları ile mücadele etmek zorunda kalabilir.
Space.com'a göre bu tip rahatsızlıkların temelinde radyasyon, aşırı stres, mikroplar ve uyku düzeni bozukluğu yatıyor. Yer çekimsiz ortamda bağışıklık sistemi tüm görevlerini yerine getiremiyor.
8. Kemik yoğunluğu azalır
Güçlü kemiklerin anahtarı bol kalsiyum ve D vitamini. Fakat uzayda kalsiyum ve D vitamini takviyesinde aksaklıklar yaşanabiliyor. Kanada Uzay Ajansı'na göre uzayda zaman geçiren astronotların kemik yoğunluğunda yüzde 2 oranında kayıp meydana gelebiliyor.
Kemik yoğunluğu ile ilgili sorunlar kesinlikle basite indirgenemez. Kemik yoğunluğu azalan astrıonotlar Dünya'ya döndüklerinde ciddi sağlık sorunlarıyla mücadele etmek zorunda kalabilir. Space.com'a göre uzayda 6 ay geçiren 13 astronotun kemik yoğunluğunda ortalama yüzde 14'lük kayıp yaşandığı tespit edildi. 3 astronotta kayıplar yüzde 30'a ulaştı. Erken yaşta osteoporoz hastalığı ile karşı karşıya kalan astronotların kemik yapısında ciddi kırılma tehlikesi riski ortaya çıktı.
Uzayda kemik yoğunluğunun azalmasında en büyük etken, kemiklerin karşı koymak için güçlenebileceği yer çekiminin olmaması.
9. Uzayda boy uzar
"Keşke boyum biraz daha uzun olsa" diyenlere uzay müjdesi! Boyu 1.80 m. civarı olan kişiler uzayda 5 cm kadar boy atabilir.
Yer çekimsiz ortamda baskı olmaması sebebiyle insan boyu birkaç cm uzar. Fakat bu durum kalıcı değil. Dünya'ya dönen astronotlar bir süre sonra tekrar aynı uzunluğa dönüyor.
Uzaya çıkılan ilk yıllarda ajanslar, insan boyunun uzayda uzayacağını hesaba katmadığı için astronot giysileri bir süre sonra küçük gelmeye başlamıştı.
10. Uzaya maruz kalmak ölüm demektir
Uzaya korunmasız çıkıldığı taktirde kandaki oksijen oranı tükenmeye başlar. Fakat ölüm hemen gerçekleşmez. Uzaya koruma olmadan çıkmak boğulma ile eşdeğer bir tecrübedir. Uzayda nefesin tutulması durumunda akciğerler patlayabilir.
Beden sıvısı buharlaşmaya başlar ve beden genleşir. Dil kaynar. Aşırı radyasyona maruz kalınır ve deri yanar.
Kısacası uzayda korunmasız kalmak en korkunç deneyimlerden biri!
Instagram.com/mehmetcankmrc
twitter.com/mehmetcankmrc
YouTube.com/mehmetcankomurcu
