'The Queen's Gambit' dizisi nasıl bir etki yarattı?

Yayınlandığı günden itibaren listeleri altüst eden bir dizi The 'Queen's Gambit'... Bu yazıda sizlerle medyanın kişiler üzerinde ne gibi bir etkiye sahip olduğunu, bu kapsamda dizinin satranç oyununa karşı artırdığı ilgiyi görsellerle sizlere aktaracağım... 'The Queen's Gambit', yedi bölümlük bir mini dizi. Her bölüm yaklaşık 60 dakika sürüyor. Dizi, Walter Tevis'in yazdığı bir kitaptan uyarlanmış. Dünyaca bilinen satranç üstadları Garry Kasparov ve Bruce Pandolfini bu mini dizinin özel danışmanlığını yapmış. Son birkaç haftadır Türkiye'de popüler izlenmeler listesinde bu dizi var. Dizi hakkında spoiler vermeden bu yazıyı tamamlamak nasıl mümkün olur onu bilmiyorum. O yüzden birkaç cümle ile bahsetmem gerekiyor. Kısaca dizide çocukluğu yetimhanede geçen bir kızın satranç oyununa karşı merakı ve sonrasında satranç turnuvalarında aldığı başarıları aktarılıyor. Bu yazı kapsamında, akademik literatürde de kendine yer bulan; az bilinen bir oyuncu, marka ya da tüketim alışkanlığı gibi şeylerin bir anda şöhrete kavuşması durumunu sizlerle paylaşacağım. Öncelikle diziyi izlemiş biri olarak diziden etkilendiğimi itiraf etmeliyim. Dizinin kurgusu, seçilen müzikler, oyunculuk vs. hepsi oldukça güzel. Yukarıda bahsettiğim üzere bütün kurgu satranç oyunu üzerine kurulu. Bu hikâyenin yanında beliren aşk, aile ve arkadaş ilişkileri gibi pek çok yan hikâye var. Dizi eleştirmeni değilim, bu konulara fazla girmeyeceğim. Bir iletişimci olarak beni ilgilendiren şey, yukarıda belirttiğim 'medya etkisi' kapsamında Türkiye’de kişilerin ne gibi bir davranış değişikliği yaşadığı sorusu oldu. Öncelikle Google Trends’e girip her birimizin rahatça ulaşabileceği şekilde 'satranç' kelimesinin arama sıklığına bakmak istedim. Yukarıda sunduğum üzere dizinin yayınlandığı 22 Ekim 2020 sonrasında Türkiye’de 'satranç' kelimesinin aramalarında bir artış görüyoruz. Bu artışın gerçekten medya etkisi sayesinde mi olduğunu anlama adına, arama teriminin alt kırılımlarına bakmamız gerekiyor. Arama kelimesinin alt kırımlarına baktığımız zaman, 'The Queen's Gambit' dizisinin içerisinde geçen 'Vezir gambiti', 'sicil savunması' ya da 'Pat' gibi oyun hamlelerinin aramalarını görüyoruz. Bunun yanında aramalarda büyük satranç tahtası’nın da artışta olduğunu görüyoruz. İlgili diğer sorgulara baktığımız zaman; yine dizi içerisinde sürekli bahsedilen konuları ve dizi oyuncularını görmekteyiz. Dizide başrol oyuncumuzun ABD'deki yerel ve ulusal turnuvalar sonrasında şöhret sahibi olduğunu göz önüne alırsak Antalya Satranç Turnuvası aramasındaki artış da göze çarpan ve bizleri gülümseten diğer hususlardan bir tanesi oluyor. Bu durum aslında medyanın bireyler üzerindeki etkisini bize yakından sunuyor. Aslında bu durum tespiti yeni değil. Bu konuyu açıklayan asırlık iletişim teorileri mevcut elbette. Burada aktarmak istediğim bir diğer şey bu etkiyi eş zamanlı olarak takip edebiliyor olmamız. 'The Queen's Gambit' dizisinin Türkiye gibi dünyada da medya etkisi sürüyor elbette. Gösterime girdiği Ekim 2020’den itibaren dünya çapında 62 milyon kez izlenen dizi sonrası popüler alışveriş sitelerinde satranç tahtası satışları yüzde 250 artmış, Google aramaları yine Türkiye’ye benzer şekilde son 9 yılda en yüksek seviyeye çıkmış ve dizinin uyarlandığı kitabın yayınlandıktan sonra geçen 37 yıl sonra New York Times Bestseller arasına girdiği gözden kaçırılmamalı. Yine dizi üzerinde gözlemlediğimiz medya etkisi gibi, geçtiğimiz aylarda İstanbul Ekonomi Araştırma tarafından 8 farklı ülkede yapılan başka bir araştırmada dizi ve film sektörünün Türkiye'nin turizmine sağladığı katkı ele alınmıştı. Araştırma kapsamında nüfuslarının toplamı 2 milyarı aşan ABD, Arjantin, Avustralya, Brezilya, Fransa, Hindistan, İsveç, Suudi Arabistan'daki katılımcılar iki farklı gruba ayrılmış, sonrasında ilk grupta, bulundukları ülkede internet üzerinden yayınlanan Türk yapımlarını izleyen kişilere yer verilmiş, ikinci grupta ise platformdaki Türk yapımlarını izlemediklerini belirten katılımcılara yer verilip iki grup arasındaki farklılıklar ölçülmüştü. Araştırma kapsamında katılımcılara pandemi sonrası turistik amaçla Türkiye'ye seyahat etmek isteyip istemedikleri sorusu yöneltilmişti. İnternet üzerinden Türk yapımlarını izleyen ilk grupta “Evet, Türkiye'ye seyahat etmek isterim” diyenlerin oranı yüzde 54'e kadar çıkarken, diğer gruptaki katılımcılar arasında bu cevabı verenlerin oranı yüzde 25 seviyesinde kalmıştı. Başka bir deyişle internet üzerinden Türk yapımlarını izleyen kişilerin Türkiye'ye gelme ihtimalinin, diğer kişilerin iki katından daha fazla olduğu belirlenmişti. Bu araştırma bize yeniden gösteriyor ki, buna ister 'The Queen's Gambit' etkisi isterse medya etkisi deyin; iletişim sektörü insanları etkileme adına hâlâ en büyük unsurlardan biri olarak yerini ve önemini korumaya devam ediyor...