Tarihteki ilk karantina nerede uygulandı?

Karantina kısaca, bulaşıcı bir hastalığa maruz kalan şüpheli durumdaki insan ve hayvanları, hastalığın en uzun kuluçka devresine eşit bir süre kimse ile temas ettirmemek suretiyle alınan tedbirsel faaliyetlerin tümü, sağlık yalıtımı. Kelimenin kökeni İtalyancadır. Ekonomisi ticarete dayanan Venedik Cumhuriyetinde, başkent Venedik'e salgın hastalık bulaşmasın diye kentte gelen gemiler 40 gün şehir açıklarında denizde beklermiş. Karantina kelimesi buradan gelir. ‘Cuaranta’ yani ‘kırk’ kelimesinin +in eki almasıyla ortaya çıkmıştır. Türkçe telaffuz Venedikçeden alınmıştır. Karantina uygulamasını anlattıktan sonra sıra ilk nerede uygulandığına bakalım. Yunan hekim Hipokrat ile Antik Roma'nın en önemli hekimlerinden Bergamalı Galen veba gibi hastalıklar için en önemli önlemin ‘derhal uzaklaşma’ olduğu yönünde çalışmalar yapmıştı. Ayrıca 1300’lü yıllarda kara veba Asya'ya, Avrupa'ya ve Afrika'nın bazı kesimlerine yayılırken tıbbın verebileceği en iyi öğüt buydu. Ancak karantina ismi o yıllarda daha telaffuz edilmiyordu. Çünkü modern tıp tam olarak gelişmemişti. Alınan tedbirler sadece tavsiye niteliğindeydi. Avrupa tarihinin kara yıllarından biri de 14. yüzyılın ortasında yaşanmıştır. Kıta genelinde yayılan veba kitleler halinde insanların canını alıyordu. Salgın neticesinde Avrupa nüfusunun 3’te 1’i yok oldu. 1374'te Milano lordu Barnabas Visconti, vebalı herkesin şehirden çıkarılıp kırsal bölgeye götürülmesini, orada iyileşmelerinin veya ölmelerinin beklenmesini emretmişti. 1377'de Yüksek Konsey Terentino uygulaması için bir yasa çıkardı. Bu yasaya göre vebadan etkilenen bir bölgeden geliyorsanız kente girmek için 30 gün boyunca şehirden uzak bir yerde duracak, hastalık olmadığı takdirde şehre girecekti. Bu yasa yıllar boyu Avrupa’nın çeşitli yerlerinde uygulandı ancak 1423 yılına gelindiğinde veba salgını Venedik kapılarına dayanmıştı, önlemler işe yaramıyordu. Venedik de uygulanan önlemleri bir üst kademeye taşıdı. Venedikliler buna çözüm olarak, Lazaretto Vecchio adını verdikleri küçük bir adada tarihteki ilk yalıtılmış hastaneyi kurdular. Venedik’te ticaret çok yoğun gerçekleşiyordu ve veba salgınının yayılması kolay oluyordu. Bu yüzden birinde veba belirtisi varsa hemen şehirden uzaklaştırılıyordu. Lazaretto Vecchio adasına götürülüyordu. Bu ada tam bir ölüm adasına dönmüştü, günümüzde yapılan kazılarda her bir noktada insan kemikleri çıkıyor. Ancak ismi konmamıştı bu uygulamanın. 1468'den itibaren Venedikli yetkililer, kente gelen tüm gemilerin 6,5 km uzaktaki başka bir adada bir lagünde 40 gün bekletilmesi emri verdi. Böylelikle karantina ortaya çıkmış oldu. Yalıtma işlemi süresinin 30 günden 40 güne çıkarılması nedeniyle de 'Terentino' ismi 'Quarantino' ile değişmiş oldu (İtalyanca 'quaranta' (40) kelimesinden türetilmiş). Neden 40 gün beklenildiğinin kesin bir cevabı yok. Tevrat ve İncil’de geçen 40 sayısına dayandığını söyleyenler olduğu gibi Pisagor teorisiyle de bağlantılı olduğunu söyleyenler var. selcuk.bulut@milliyet.com.tr