Şöhreti ellerinden alınan 6 olağanüstü kadın

Bazı tarihçiler Albert Einstein’ın eşinin görelilik teorisinin gelişimine büyük katkı sağladığına inanıyor; çünkü o da bir matematikçiydi. Ama maalesef bunu kanıtlamanın bir yolu yok. Neyse ki kadınlara yapılan haksızlığın belgelendiği bazı durumlar da oldu. Örneğin Amerikalı sanatçı Margaret Keane, tüm çalışmalarının altına imzasını atan kocasını dava ederek savaşını kazandı. İşte başarıları hafife alınan, hatta tamamen gözardı edilen, yaratıcılıkları kendilerinden çalınan kadınlar... Fransız Sidonie-Gabrielle Colette 20 yaşındayken, dolandırıcılığı ile nam salmış olan yazar ve müzik eleştirmeni Henri Gauthier Villars ile evlendi. Kocası Colette'in yazım yeteneğini fark edip ona 4 ciltlik 'Claudine' adlı bir roman serisi yazdırdı. Bu seri Colette’in adıyla değil, kocasının adıyla yayımlandı. 8 yıl sonra Colette, bunu daha fazla kaldıramayacağını anlayıp boşandı ve böylece kendi yazarlık kariyerine başladı. Fotoğraf: Yazarın hayatı hakkında birçok film yapıldı. Sonuncusu 2018 yılında vizyona giren 'Colette' idi. Paris’in sanat hayatı içinde kendini geliştiren Colette, 6 yıl boyunca Paris müzikhollerinde şarkıcılık yaptı ve bu dönemde birçok deneyim kazandı. 1944 yılında en başarılı romanı sayılan Gigi’yi yayımladı. Parisli koket bir genç kızın öyküsünü anlatan Gigi büyük başarı elde etti, daha sonra filmi çekilip Broadway’de de müzikal olarak oynandı. Bu müzikalde, o zamanlar henüz ünlü olmayan Audrey Hepburn rol aldı. Fotoğraf: 'Colette' filminde yazarı canlandıran Keira Knightley. Margaret Keane, kocası Walter'ın eserlerini kendi adıyla sattığını öğrendiğinde çok sinirlendi. Fakat kocası, bu şekilde para kazanmanın daha kolay olduğuna onu ikna etti. Resimleri bütün dünyada kocasının adıyla ünlenirken, Margaret Keane silinip gitti. “Sen ben ne fark eder? Sen de Keane’sin, ben de... Sen evde sevdiğin şeyi yaparken ben dışarıda onları pazarlıyorum. Hem insanlar kadın ressamların tablolarını satın almak istemezler diyordu kocası. Ve sonunda “Gerçeği söylersen seni öldürürüm”e kadar gitti iş. Fotoğraf: Tim Burton 'Big Eyes' filminde onun Margaret Keane'in öyküsünü anlattı. Kızına bile “O resimleri ben yapıyorum aslında” diyemeyen Margaret, kapısını hep kilitli tuttuğu atölyesinde yıllarını geçirdi. Bazen günde 16 saat çalışıyor, devamlı üretiyor, üzerinde hak iddia edemediği kocaman gözlü çocuklar çiziyordu... Fotoğraf: 'Big Eyes' filminde Margaret Keane'i Amy Adams canlandırdı. Christoph Waltz da müthiş bir üçkağıtçı olan Walter karakterine hayat verdi. Margaret Keane, kocasını boşanmaya karar verdiğinde, gerçekleri açıklayıp onu dava etti. Resimleri yapanın kendisinin olduğunu kanıtlamak için, yargıç duruşma sırasında iri gözlü bir resim çizmelerini istedi. Walter Keane kolunun sakat olduğu iddiasıyla bunu reddederken, Margaret 53 dakikada resmi bitirerek davayı kazandı. 2015 yılında Walter Keane tarihin derinliklerine gömüldü gitti. Margaret Keane bugün 91 yaşında ve hâlâ her gün resim yapıyor. Fotoğraf: Margeret Keane ve Amy Adams Kuzey İrlandalı Susan Jocelyn Bell Burnell, henüz lisansüstü öğrencisiyken, daha sonra 'radyo pulsarı' olarak adlandırılacak olan gök cisimlerinin olağandışı hareketini fark etti. İlk pulsarları gözlemleyip analiz etmesine rağmen, Nobel Fizik Ödülü'nü, tez danışmanı Antony Hewish aldı. Halbuki 2 yılı aşkın sürede 4-akrelik radyo teleskopunun yapımına yardımcı olmuş ve anormalliği ilk o fark etmişti. 1977'de yaptığı bir konuşmada, konu hakkında şunları söyledi: Bu konu hakkında yapmak istediğim birçok yorum var: İlk olarak danışman ve öğrenci arasındaki anlaşmazlık sınırı her zaman zor olmuştur, sorunları yeniden çözmek ise neredeyse imkansız. İkinci olarak, projenin başarısı veyahut başarısızlığında sorumluluk sahibi olan danışmandır. Başarısızlık için öğrencilerini suçlayan danışmaların hikâyelerini duyuyoruz ama biliyoruz ki hatanın çoğu danışmandadır. Bana adil gelen tek şey ise, onun da bu başarıdan yararlanması gerektiği. Üçüncü olarak, eğer Nobel Ödülü (istisnai durumların dışında) araştırma öğrencilerine verilseydi, bu Nobel Ödülü'nün değerini düşürebilirdi ve bu olayın bunlardan biri olduğuna inanmıyorum. Son olarak bu konu hakkında üzgün değilim, her şeye rağmen güzel bir topluluğun içindeyim, öyle değil mi? Bell Burnell, 1974'teki Nobel Ödülü'nü almamasına rağmen, birçok başka organizasyon tarafından onurlandırıldı. 1999'da astronomiye yaptığı hizmetlerden dolayı Britanya İmparatorluğu Onursal Mükemmelliyet Örneği Nişanı'na, 2007'de Britanya İmparatorlığu Kadın Komutanı Nişanı'na layık görüldü. 2013'te 'Birleşik Krallık'taki 100 en güçlü kadından biri' olarak değerlendirildi. 2014'te Edinburgh Kraliyet Topluluğu'nun başkanı yapıldı, burada başkan olan ilk kadındı. Avusturyalı Lise Meitner, nükleer fisyonu keşfeden ve açıklayan, patlayıcı potansiyelini öngören ekibin bir üyesiydi. Ancak Nobel Kimya Ödülü komitesi, 1944 yılında Lise Meitner'in oynadığı rolü göz ardı ederek, fizyonu keşfetmesinden dolayı ödülü Otto Hahn'a verdi. Otto Hahn, bu yanlışlıktan ve Meitner'in katkılarından hiç bahsetmedi. Hahn'ın bu sessizliği Meitner'i çok etkiledi ve bir daha ortak çalışma yürütmediler. Lise Meitner, Nobel ödülünü alamamış olsa da, başka birçok ödül aldı. Bunların içinde en önemlileri, 1949 yılında Almanya'da aldığı Max Planck Ödülü ve 1966 yılında ABD Atom Enerjisi Komisyonu'nun verdiği Enrico Fermi Ödülü'dür. Bu prestijli Fermi ödülünü alan ilk kadın olarak tarihe geçti. 90'ıncı yaş gününden birkaç gün önce İngiltere’de ölen Meitner’in mezar taşında şu sözler yazılıdır: “Lise Meitner: İnsanlığını hiç yitirmeyen bir fizikçi.” Kimyager Rosalind Franklin ile fizikçi Maurice Wilkins, DNA üzerine çalışan farklı araştırma gruplarının yöneticileriydi. Rosalind Franklin, çalışmaları sırasında DNA’nın moleküler yapısını yeni bir deneysel teknikle görüntüleyerek o zamana kadar hiç görülmemiş netlikte bir fotoğraf elde etti. Wilkins bu fotoğrafı, Franklin’den habersiz olarak kendi ekibine gösterdi. Ekip, Franklin’in çektiği bu fotoğrafı gördükten kısa süre sonra DNA yapısını çözümledi ve keşiflerini 25 Nisan 1953 tarihli Nature dergisinde yayınladılar. Ancak Franklin’in fotoğrafı bilim dünyasına açıklanmadığından, ondan söz etmediler. Yıllarca X ışınlarıyla çalışan Rosalind Franklin, 1956 yılında kansere yakalandı ve henüz 38 yaşındayken öldü. Diğer ekip 1962’de Nobel Ödülü töreninde yaptıkları konuşmalarda Rosalind Franklin’den tek kelimeyle söz etmediler. Bu davranışları daha sonra açığa çıktı ve geniş çevreler tarafından kınandı. Watson, 1999 yılında yaptığı bir konuşmada bu eleştiriler karşısında kendisini şöyle savundu: “Ortada dolaşan bir söylenti var: Francis ve ben güya King’s College’dekilerin verilerini çalmışız. Ben sadece Rosalind Franklin’in X ışını fotoğrafını gördüm ve sarmal orada görünüyordu. Biz de buna dayanarak bir ay içinde molekül yapısını elde ettik. Ne yapabilirdim, Wilkins bana o fotoğrafı göstermemeliydi. Ben bir çekmeceyi açıp kimsenin fotoğrafını çalmadım, onu bana gösterdiler.” Genetik alanında çığır açan çalışmalar yapan, genlerin nasıl çalıştığını gösteren Esther Lederberg, tanınmış bir bilim insanıydı. Ancak yaptığı keşifler tarihe, eşi Joshua Lederberg'in ismiyle geçti. 1958 yılında Nobel Ödülü kazanan Joshua Lederberg, konuşmasında karısının katkılarından hiç bahsetmedi. Bazı insanlar Einstein'ın iyi eğitimli bir kadınla evli olan eşsiz bir dahi olduğunu düşünüyor, bazıları ise çalışmalarının matematiksel temelinin eşi Mileva tarafından hazırlandığını düşünüyor. Her iki durumda da, o ilk kadın fizikçilerden biriydi ve unutuldu. Einstein'ın eşine yazdığı mektuplarda sık sık “çalışmamız”, “teorimiz” ve “araştırmamız” kelimelerini kullandığı görülüyor. Bu ifadeler bile, Einstein'ın keşiflerinde eşinin katkılarının delili sayılabilir... Albert Einstein ve Mileva Marić’in hikayesi, üniversite yıllarına dayanıyor. Albert derslere gitmeyen, Mileva ise tüm derslere giden, düzenli çalışan, notları yüksek bir öğrenciydi. İkili arasında tatlı bir rekabet vardı. Notları birbirine yakındı. Nitekim 1900'de mezun oldukları zaman Mileva’nın not ortalaması 4.7, Albert’inki de 4.6 idi. Fakat Mileva 1 dersten kaldı ve Albert diplomasını alırken, Mileva alamadı. 1900 yılında ilk ortaklaşa makalelerini yazdılar. Ancak yazar olarak yalnızca Albert’in adı yer aldı. Çift, 1903 yılında evlendi. 1905 yılı, Albert Einstein’ın kariyerinde 'mucize yıl' olarak tabir edilir. O yıl 5 akademik çalışma yayınladığı, 21 makaleye yorum yazdığı, molekül boyutları hakkındaki tezini sunduğu bilinir. Bunların hiçbirinde Mileva’nın katkısına bir atıf yoktur. 1908 yılında Albert ilk üniversite dersini verirken 8 sayfalık ders notunun tamamının Mileva’nın el yazısıyla yazıldığı da bilinir. Fakat yine eşine bir atıfta bulunmamıştır. Albert 1912'de kuzeni Elsa’ya aşık olunca, 1919'da Mileva'dan boşandı. Mileva’nın tek bir talebi oldu: Günün birinde Albert Nobel kazanırsa, ödül parasını Mileva’ya vermesi. Albert bunu kabul ettti, ancak 1921 yılında Nobel’i kazanınca, Mileva’ya parasını hemen ödemedi. O güne dek hep geri planda kalmayı tercih eden Mileva ise, parayı vermesini, yoksa tüm çalışmalarını beraber yaptıklarını söylemekle Albert’i tehdit etti. Albert ona cevaben yazdığı mektupta şunları söyledi: “Yazdıklarınla beni güldürdün. Hakkında konuştuğun adam bu kadar başarılı olmuşken, insanlar senin söylediklerine inanır mı sanıyorsun? Eğer bir insan önemsiz ise, kimseye bir şey söylemeden, sessiz kalması gerekir. Sana da bunu tavsiye ederim.” Albert bir süre sonra Nobel parasını verince, Mileva iki daire aldı. Bir süre bu iki daireden gelen kirayla ve verdiği özel derslerin geliriyle yaşadı. Ancak Albert ve Mileva’nın oğullarından biri şizofrendi ve onun tedavisi için de para gerekiyordu. Mileva sonuçta bu daireleri satmak zorunda kalarak, ömrünün geri kalanını fakirlik içinde geçirdi. Albert ise dünyanın en meşhur bilim insanlarından biri oldu...