Sanata bayılıyoruz: Boticelli'nin eserine bakarken kalbi duran adam

Güzeli görmek, güzeli izlemek, güzelle vakit geçirmek dünyanın en keyifli şeyi olsa gerek. Bazen güzel bir sanat eseri gördüğümüzde o kadar çok bakıp hayranlık duyuyoruz ki, kendimizi zehirliyoruz. Boticelli'nin bir eserine bakarken kalbi duran adam üzerinden Stendhal Sendromu nedir, nasıl yaşanır gibi soruları cevaplamaya çalıştım. Bir heykeli, bir resmi, bir yerleştirmeyi izlemek, müzelere gitmemizin temel nedeni. Eserlerin izleyicisi konumunda o müzelerde saatler geçirerek keşfetmeye çalışıyoruz. Anlamayı, anlamlandırmayı, gördüğümüzden keyif almayı deniyoruz. Güzel sanatların tamamı, bize haz veriyor -böyle bir misyonu olmasa bile. Bu hazzın peşinde koşmak, başlı başına bir mutluluk. Güzel bir insan, güzel bir canlı, güzel bir mekan, güzel bir ev gördüğümüzde tepkilerimiz aşağı yukarı aynıdır. Mutlu olur, heyecanlanır ve keyif duyarız. Güzel olan şeyi dakikalarca izlemek isteriz. Güzel bir şarkı duyduğumuzda tekrar tekrar dinlemek istememizin nedeni de aynı. İnsan ruhu güzelden besleniyor. Sanat, insan ruhunu doyurmak ve keyiflendirmek gibi bir misyona sahip olmasa da, izleyicinin sanattan olumlu yönden etkilenmesi bu şekilde oluyor. Hiçbir izleyici, sanat eserine Acilen bana haz vereceksin! gibi bir görev atfedemez, sessiz sessiz bu hazzın peşinde koşar. Bu hazzın peşinde koşarken başımıza pek çok şey de gelir. Söz gelimi, sanattan zehirlenebiliriz. Başınıza henüz bu gelmediyse sıkı durun; Stendhal Sendromu'ndan bahsedeceğim. Basitçe 'sanat eserlerinden aşırı etkilenme' şeklinde tanımlanabilir bu sendrom. Bu ismin verilmesinin nedeni ise, Stendhal'ın Santa Croce Bazilikası'nı gezerken fazla etkilenmesi, kalp çarpıntısı ve halsizlik hissi yaşaması... Bu sendromu yaşayanlarda sanat eserinin fiziksel etkileri görülüyor. İtalya'daki Uffizi Galerisi'nde sergilenen 'Venüs'ün Doğuşu' isimli eser, Sandra Boticelli imzası taşıyor ve dünyanın en ünlü resimlerinden biri. Bu resmi izleyen bir kişi, geçtiğimiz günlerde bir anda tablonun önüünde yere yığıldı. Ziyaretçinin kalbi, daha sonra elektroşok cihazıyla çalıştırıldı. Ziyaretçinin sağlık durumu şu an stabil. Galeri Müdürü Eike Schmidt'e göre ise bu, galeride yaşanan üçüncü benzer vaka. İki sene kadar önce de bir kişi Boticelli'nin İlkbahar eserinin önünde, bir diğeri ise Caravaggio'nun Medusa tablosunun önünde bayılmış. Bu arada, Stendhal Sendromu'nun gerçek olup olmadığı, sanat eserlerinden etkilenmenin fiziksel bir göstergesinin olup olmayacağı araştırılıyor. Davut Heykeli'ni gördükten sonra hastaneye gitmek zorunda kalan pek çok vaka olduğunu da gözden kaçırmamak gerek. Leonardo da Vinci'nin en bilinen eseri Mona Lisa'yı Louvre Müzesi'nde ziyaret eden bir kadın da eserin üzerine boş bir kupa bardak fırlatmıştı. Eser iyi bir şekilde korunduğu için zarar görmemişti. Ziyaretçi kadın, daha sonra psikolojik testlere tabi tutulmuştu. Kadının bir tür Stendhal Sendromu yaşayıp yaşamadığı da bu süreçte incelenmişti. Bir eseri kıpkırmızı rujla öpüp eserde dev bir iz bırakan kadın, Claude Monet'in bir eserinde büyük bir delik açan müze ziyaretçisi ve 1998 yılında sakin bir aile babası olarak anılan matematik profesörünün aniden bir heykele çekiçle girişmesi de kayda geçen vakalardan. Yukarıdaki tüm bu vakaları sadece Stendhal Sendromu ile ilişkilendirip ilişkilendiremeyeceğimizi bilemiyoruz. Ne var ki, bir anda sanat eserine saldırmanın ya da önünde durup dururken bayılmanın bir nedeni olması gerek. Belki de eserler, izleyicisi üzerinde, tahmin edilenden daha fazla etki ve söz sahibidir. andac.uzel@demirorenmedya.com twitter.com/andacuzel