Molatik Sözlük: 8 - Hayvanlar

Molatik Sözlük ekibi olarak sizlere 8. bölümle merhaba diliyoruz. İlgi ile takip edilen sözlükte bu sefer hayvan isimleri ile sizlerleyiz. Daha önce 4. bölümde hayvan isimlerini incelemiştik, bu da ikincisi olacak. Gelin bakalım hangi hayvanın ismi nereden geliyormuş. Arapça üzerinden bize gelmiş bir kelime timsah. Ancak Arapçaya da eski Mısır dilinden gelmiş. 'msāχ' kelimesinin evrilmesiyle oluşmuş ve “Nil nehrinde yaşayan bir sürüngen” anlamı taşıyor. Araplar da ‘timsah’ olarak kullanıyormuş. Yaşayan en büyük canlı olan balina, balina dememizin sebebi İtalya’ya dayanıyor. Ama oraya da eski Yunancadan geliyor. ‘phállaina’ isimli kelime önce Latinceye, sonra Fransızca ve İtalyancaya geçmiş. ‘balena’ diye kullanmış onlar. Biz de ‘balina’ olarak almışız. ‘Denizde yaşayan büyük memeli’ anlamı taşıyormuş. Osmanlı’da ise ‘falyanos’ kelimesi kullanılıyormuş. Yunancadan alınmış bir kelime o da. İngilizcedeki ‘whale’ kelimesiyle aynı kökten. Saz çalan balıklara verilen isim sazanmış. Evet bildiğiniz saz çalıyormuş bu balıklar. Şimdi neden çalmıyorlar… Şaka bir yana ilginç bir manası var sazan’ın. Orta Türkçede ‘sazağan’ diye sözcük var, anlamadı da ‘yılan, ejderha’ demekmiş. Evet bildiğiniz yılan… İlginç… Farklı bir kelime ile karşı karşıyayız. Kocaman maymunlara bu ismi veriyoruz. Malaycadan dilimize gelmiş. Onlar ‘orman adamı’ adamı dedikleri kelimeyi ‘orang utan’ olarak kullanıyorlarmış. Eski Türkçe kökenli bir kelime porsuk. O dönem ‘borsmuk’ olarak kullanılmış. ‘Boz benek’ anlamı taşıyormuş sözcük. ‘Boz’ yani ‘bulanık renkli’ sözünden türemiştir. ‘porsumak (buruşmak)’ fiiliyle ilgisi yoktur. Çok fazla ismi bilinmeyen bir tür de ornitorenktir. Yeni Latinceden dünyaya yayılmış. Oradaki kullanımı ‘ornithorynchus’ olarakmış. Eski Yunancadaki ‘gaga’ anlamındaki ‘rınχos ρύνχος’ kelimesinin türetilmesiyle oluşmuş. Ahtapot deyince aklımıza Tarkan: Viking Kanı filmindeki koca hayvan geliyor. Kelime olarak Yunancaya dayanıyor. ‘oχtopódion οχτοπόδιον’ kelimesinin bize gelmesiyle oluşmuştur. Onun manası da ‘sekiz ayak’ demekmiş. ‘októ οκτό’ sekiz, ‘pódi πόδι’ ayak demekmiş. Sanskritçede ‘khaḍgá’ diye bir sözcük bulunuyor. Onun anlamı da ‘kılıç, boynuz’ demekmiş. Yine Sanskritçede ‘khaḍgadhenu’ diye dişi gergedana söyleniyormuş. Araplar ‘karkadan’ olarak kullanmış, biz de oradan almışız. Yarasa eski Türkçede bulunan ‘yarsı’ kelimesinden geliyor. ‘ gU’ ekiyle birleşmiş yarsı kelimesi. Yarsı kelimesinin anlamı da ‘iğrenmek’miş. Dünyalılardan tiskinip mağarada saklanıyorlar sanırım. Güzel canlılardır kendileri… Seviyoruz… Tırtıklamak fiilinden türemiş. Tırtır zaman içinde tırtıl olmuş. Sonuçta yaprakları tırtıklıyorlar. Güzel kökü varmış. selcuk.bulut@milliyet.com.tr

Molatik Sözlük: 8 - Hayvanlar

Molatik Sözlük ekibi olarak sizlere 8. bölümle merhaba diliyoruz. İlgi ile takip edilen sözlükte bu sefer hayvan isimleri ile sizlerleyiz. Daha önce 4. bölümde hayvan isimlerini incelemiştik, bu da ikincisi olacak. Gelin bakalım hangi hayvanın ismi nereden geliyormuş.