Molatik Sözlük: 5 - Meyve sebzeler

Kullandığımız ama anlamını bilmediğimiz sözcükleri Molatik Sözlük olarak aydınlatmaya devam ediyoruz. Bu bölümde sizlerle sebze ve meyvelerin isimlerini araştıracağız. Hangisinin ismi ne anlama geliyor gelin birlikte bakalım. 16. yüzyılın ortasına kadar domatesten, eski dünya olarak bihaberdik. Sonra keşifler yapıldı, Meksika’dan dünyaya yayıldı. Azteklerin kullandığı bir bitkiydi, tadı da güzeldi. Aztek dilindeki ‘tomana’ kelimesinden türemiştir domates. Önce İspanyolcaya ‘tomata’ olarak geçmiş, oradan Yunancada ‘tomátes’ olmuş, bizde de domates olmuş kendileri. Biraz argo bir kelime ama asıl kullanılması gereken olan kelime hıyardır. Salatalığın manası, İtalyancada ‘salata’ ‘tuzlanmış sebze, turşu’dur. Hıyar ise Farsçadan dilimize gelmiştir. ‘χiyār’ şeklinde Farsçada yazılıyor, bize de hıyar şeklinde geçiyor. Kışın en çok tüketilen meyvenin adı bir ülkeden geliyor. Çin’den Portekizli tüccarlar aracılığıyla Türk topraklarına giren portakala getirenlerin ismini, Portekizlilerin adını vermişiz. Portugal olmuş size portakal. Farsçada ne olduğu bilinmeyen bir sebze için kullanılan ‘ispanāχ/ispānac’ kelimesi önce bizim dilimize, bizden de Avrupa’ya geçmiş. Orta Yunancada ‘marúlion/marılion’ şeklinde kelimeler bulunuyor. ‘Yaprakları salata olarak yenilen bir bitki’ anlamı taşıyor. Türkçeye, eşdeğer Farsça veya Arapça biçim üzerinden alınmış olmalıdır. İtalyancada ‘kabarık, şişik’ anlamı taşıyan ‘brocco’ kelimesinin ‘broccolo’ ‘tomurcuk’ şekline dönüşmesi ve dilimize brokoli olarak geçmesiyle oluşmuş. Yok yok karnımızın yaşadığı bir baharla alakası yok. Farsçada ‘karamb-i bahār’ diye bir kelime öbeği var. ‘İlkbahar lahanası’ anlamına geliyormuş. Karnıbahar olarak söyleyen de var, söylemesin. Kabak kelimesi öz Türkçe bir kelime. ‘Kap’ sözcüğünün -ak eki almasıyla ortaya çıkmış. selcuk.bulut@milliyet.com.tr

Molatik Sözlük: 5 - Meyve sebzeler

Kullandığımız ama anlamını bilmediğimiz sözcükleri Molatik Sözlük olarak aydınlatmaya devam ediyoruz. Bu bölümde sizlerle sebze ve meyvelerin isimlerini araştıracağız. Hangisinin ismi ne anlama geliyor gelin birlikte bakalım.