Molatik Dosya: Dyson Lin doğru söylüyor olabilir mi?

Çarşamba akşamı Manisa’da gerçekleşen 5.4 büyüklüğündeki deprem, pek çok çevre kentte de hissedildi. Sosyal medyada da hemen gündem haline gelen bu depremle ilgili en çok dikkat çeken şey, bir sosyal medya kullanıcısının yaptığı paylaşım oldu. Dyson Lin isimli bu kullanıcı, Manisa’daki depremi ‘tahmin ettiğini’ ifade ediyor. Gerçekten Manisa ve çevresinde bir deprem beklediği ile ilgili tweet atmış. Peki, Dyson Lin’in tekniği ne? Nasıl oluyor da bir depremi tahmin edebiliyor? Bu tahminler isabetli mi? Sadece denk geliyor olabilir mi? Tüm bu sorular sosyal medya kullanan herkesin kafasında belirdi ve Dyson Lin’in Twitter’daki takipçi sayısı bir anda 10 katına çıktı. İlginçtir ama, kendisiyle ilgili yapılan Google aramalarında çok fazla sonuç bulmak mümkün değil ve herhangi bir akademik titri de yok. Daha önce kendisi hakkında bir haber doğrulama platformu derinlemesine araştırma yapmış, ulaşılan bilgiler de çok kendisini doğrular cinsten değil. Bu nedenle doğrudan Dyson Lin’e ulaşmanın doğru olabileceğini düşünerek kendisine mail yoluyla ulaştık. Sorularımızı cevaplayan Dyson Lin, hem kullandığı tekniği anlattı hem de kendisine göre neden güvenilir olduğunu ifade etti. Daha sonra ise Lin’in iddialarını, Türk akademisyenlere sorduk. Türkiye’de bugün için çok popüler bir kişisiniz. Manisa’da gerçekleşen depremi tahmin ettiğinizi söylüyorsunuz. Depremi nasıl tahmin ediyorsunuz, nasıl bir teknoloji kullanıyorsunuz, nasıl çalışıyor bu teknoloji? Havadaki voltaj sinyallerini ve IRIS sinyallerini kullanarak depremleri tahmin ediyorum. Dünyanın farklı yerlerinde yirmiden fazla deprem tahmin istasyonum bulunuyor. Bu istasyonları gönüllüler çalıştırıyor. Havadaki sinyalleri ölçmek için ya NI USB-6210 ya da Air 2 adlı cihazları kullanıyorlar. NI USB-6210 pahalı bir cihaz olduğu için, ben Air 2 adını verdiğim cihazı icat ettim. İstanbul’da iki adet istasyonum var. İstanbul’daki sinyaller Manisa’daki depremden bir ay kadar önce başladı. Elazığ’da gerçekleşien 5.1 şiddetindeki depremden çok daha büyük sinyallerdi ve daha uzun sürdü. İstanbul’a yakın ve 5-6 büyüklüğünde bir deprem tahmin ettim. Elbette zaman yanılgıları olabiliyor ama 10-15 gün önceden büyük bir depremi tahmin edebiliyorum. Bilim insanları, depremin bu tip yöntemlerle günler önceden tahmin edilemeyeceğini ifade ediyor. Bu görüş hakkındaki fikirlerinizi merak ediyorum. Tekniğinize güveniyor musunuz? Bilim sadece tahmin etmez, deneyler yapar. Benim tekniğimi denemeleri gerektiğini düşünüyorum. Eğer daha iyi bir teknikleri yoksa neden benim tekniğimi denemiyorlar? Pek çok sosyal medya profili, benzer tekniklerle depremi tahmin ettiğini söylüyor. Sizi onlardan daha güvenilir ve farklı kılan şey ne? Ben dünyanın her yerinden pek çok insanla birlikte çalışıyorum. Teknolojim açık, sır tutmuyorum. Beni güvenilir kılan şey bu. Peki, başarılı deprem tahmini mümkün mü? Bir deprem tahminini ‘başarılı’ olarak adlandırmamızı sağlayan şey nedir? Bunu, Gazi Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümünden Prof. Dr. Süleyman Pampal ile konuştuk. Aklımızdaki soru işaretlerini giderecek önemli şeyler söyledi: “Depremin önceden tahminini konuşuyorsak anlamamız gereken şey şu; yerini, zamanını ve büyüklüğünü tam ve doğru olarak bilmek. Bunu kastediyorsak, bu sadece bir kere yapılabildi. 1976 yılında Çin’de Hichang depremi, gerçekten 4 saat önce tespit etmişler. Bunda da pek çok farklı belirti birlikte kullanılmış. Yılanlar kışın mesela karlı bir havada yuvalarını terk edip ölmüşler. Depremlerin önceden tahmininde kullanılan pek çok belirti var.” Tüm bu çabaların sonucunda yalnızca bir kez tam yeri, zamanı, büyüklüğü tespit edilen depreme rastlanması aslında dikkat çekici olmaya başlıyor. Dyson Lin, özellikle büyüklüğüyle ilgili tahmin eşiğini, tutabildiği kadar geniş tutuyor. Bu önemli. Prof.Dr. Süleyman Pampal’a daha sonra Dyson Lin’in kullandığını söylediği tekniği soruyorum. Onunla ilgili tespitleri ise şu şekilde: “Depremi tahmin etmek için kullanıldığı söylenen yöntemlerden biri de bahsettiğiniz yöntem, yöntemden çok bir ipucu. Ancak bunu ölçerek gözlemleyerek tam yerini-zamanını ve hele büyüklüğünü tahmin etmek mümkün değil. Kendisinin kullandığı teknik de denenebilir. Ancak kesin sonuç vermesinin mümkün olmadığını ifade etmek gerek.“ Pampal, sürekli karşımıza çıkan Güneş tutulması-deprem ilişkilendirilmesine de kısaca değindi: “Bazıları hava olaylarından, güneş tutulmalarından da yola çıkarak depremi tahmin ettiğini söylüyor mesela. Güneş tutulmasına bir dönem depremler çok bağlandı. Ancak bir yılda maksimum beş kez Güneş tutuluyor. Fakat 7.0’dan daha şiddetli bir büyüklükte deprem dünyada 20’den fazla kez meydana geliyor. Yani, her ay 2 kez yıkıcı deprem oluyor dünyada.” Ayda ortalama iki kez 7 ve üstü büyüklükte deprem meydana gelmesi, oldukça dikkat çekici. Pampal, bu noktada, herkesin ‘tahmin’ ettiği depremlere denk gelebileceğini söylüyor. Zira, eğer “Önümüzdeki ay büyük bir deprem olacak” derseniz, bunun gerçekleşme ihtimali oldukça yüksek. Hatta şanslıysanız bölgesini bile tutturabilirsiniz. Dyson Lin ile ilgili de bilinenler yetersiz ve bir ay içerisinde onlarca tahmin yapıyor. Blog sitesi de Twitter hesabı da çok fazla tahminle dolu. Bunlardan hiç değilse bir kısmının isabetli gibi görünmesi, Pampal’ın da ifade ettiği gibi ziyadesiyle mümkün. Bu tür kişileri takip ederken yanılma payını çok daha yüksek tutmak önemli. Andac.uzel@demirorenmedya.com