Mitolojik hikâyelerde geçen 10 efsanevi kuş

Birçoğumuz hikâye dinlemeyi severiz. Özellikle bu hikâyelerin içinde mitoloji veya efsane varsa her şey çok daha güzel olur. Mitolojik veya efsanevi hikâyelerde de bir sürü kuş isimleri duyarız. Hepsi birbirinden farklı olan ve birbirinden farklı amaca işaret eden bu kuşların hikâyelerinin ardında ne yatıyor? Mitolojik hikâyelerde geçen 10 efsanevi kuş neyi temsil ediyor, neye benziyorlar? Gelin hep birlikte Molatik olalım... Anka/Sîmurg, İslam tasavvuf ve sanatında Anka veya Sîmurg halk arasında da Zümrüdüanka olarak anılır. Simurg kuşu efsanesi kültürlere göre değişiklik göstermektedir. Efsanelere göre Kaf Dağı'nın tepesinde direkleri abonoz, sandal ve öd ağacından yapılmış kökş benzeri bir yuvada yaşarmış ve cüssesi o kadar iriymiş ki uçtuğu zaman hava kararır ve yağmuru mercan olan bir buluta benzetirlermiş. İnsanlar gibi düşünüp konuştuğuna, çok geniş bilge ve hünerlere sahip bir kuştur. Hükümdarlara ve kahramanlara akıl hocalığı yaparmış. Otuz kuşun özelliğini taşıdığı için (Mantıku't-Tayr'a bakabilirsiniz) otuz kuşun rengi büyüklüğü ve özelliği olduğuna inanılır. Kanaati temsil eder. Bu sebeple kanaatkar insanlara da halk arasında anka meşrep dendiği olmuştur. Cennet kuşu olarak bilinen Hüma, devlet kuşu anlamının yanında 'saadet, kutluluk' gibi anlamları da vardır. Hüma'nın yaşadığı alanın aklın alamacağı, gözün göremeyeceği kadar yükseklerede ve sınırsız bir genişlikte olduğu tasavvur edilir. Kemikle beslenen ve üzerinden geçtiği insanlara mutluluk ve zenginlik getireceğine inanılırmış. Yavrusu da doğar doğmaz uçarmış. Rivayete göre bu kuş kimin başına konarsa, o kişi şeref ve ikbale nail olurmuş. Bir de Hüma'yı ödlüren bir kimsenin kırk gün içerisinde öleceğini inanılırmış. Phoneix kuşu genel olarak Anka kuşuyla eşleştirilir. Phoneix, eski Mısır kökenli, ateş kuşunun, Batı mitolojisindeki karşılığıdır. Pers mitolojisindeki Simurg, Arap ve İslam mitolojisindeki Anka, İslam sonrası Türk mitolojisinde Zümrüd-ü Anka veya Simurg-u Anka, daha önceleri de Tuğrul olarak geçmesi gibi, birçok milletin efsanelerinde karşılık bulan bir kuş. Rivayete göre akşam ölüp sabah dirildiği için hem güneşi hem de ölümsüzlük ve yeniden dirilişi temsil ettiğine inanılıyor. Tüylerinin ateş kırmızısı, açık mavi ve altın sarısı renklerinde olduğuna inanılır. Garuda Hindu ve Budist mitolojilerinde yer alan kuş ve insan melezi bir yaratık olarak tasvir edilir. Hindu mitolojisinde genellikle tanrı Vishnu'nun bineği olarak bilnen Garuda, yaşam ağacının dalları arasında bir yuvada bulunan yumurtadan çıkarmış. Annesi Vinata, babası Kasyapa olan kuş yılanımsı Naga ırkının ezeli düşmanıymış ve genellikle yılanlarla beslenirmiş. Rus mitolojisinde bilgeliğin temsili olan bir kuş Gamayun. Tüm yaratılışın, tanrıların, kahramanların ve insanın her şeyi bildiği için ilahi mesajları ve kehanetleri yaydığı söylenir. Başı kadın olan büyük bir kuş olarak tasvir edilir. İnsanları büyüleyici sesleriyle cezbetmeyi başaran efsanevi kuş olarak tanınırmış. İkonik bir görüntüye sahip olduğunu düşünülen bu kuş; mutluluğu, refah ve uyumu temsil edermiş. Kaknus aslında kuğu kuşu anlamına gelir. Rivayete göre kaknus; türlü renklerle bezeli, bir sürü nakışla süslü bir kuş olup gagasında üç yüz altmış delik olan ve yüksek dağların zirvesinde dağlara karşı oturduğu esnada bu deliklerden sesler çıkarak kuşmuş. Bu güzel nağmelerde tuzağa düşürdüğü kuşları avlarmış. Aslında Zümrüdüanka'nın yerine küllerinden yeniden doğan kuş da Kaknus'tür. Çünkü nasıl ki Nergis kendisine âşık olup sudaki aksine kavuşmak üzere kendisini dereye attığı gibi Kaknus da kendi nağmelerinin tesiriyle kanatlarını şiddetle çırpı bu çırpmadan meydana gelen kıvılcımlar hem çalı çırpıyı hem de kuşu yakıp kül edermiş. Fakat bu külden bir yumurta meydana gelir ve Kaknus yavrusu çıkarmış. Eski musiki bilginleri de bu kuşun çıkardığı seslerden esinlenerek musiki ilmini icat ettiklerinden bu kuş 'musikar' adıyla da anılırmış. Türkçede ibibik, çavuş kuşu, taraklı olarak bilinen Hüdhüd Süleyman peygambere hizmet etmesiyle bilinen bir kuş. Çok uzaklardaki suyu havadan görebilme ve keşfedebilme maharetinden ötürü, Süleyman peygambere ve ordusuna klavuzluk eden bir kuştur. Kuş ve aslan birleşimi şeklinde bir kuş. Kanatları olmayan, salt kartal kafası ve aslan bedeninden oluşmuş bir yaratıkmış. Son derece cesur ve gururlu bir kuşmuş. Pençesinde insan, at, hatta fil taşıyabilecek kadar büyükmüş. Aynı şekilde, pençe tırnaklarının kupa olarak kullanılabilirmiş. Hatta köprücük kemiklerinden de yay yapılabildiği ifade edilir. Kuzey dağlarında yaşamış bir kuş cinsi olan Griffon'un görülmesi, zafer ve barışın müjdecisi olarak görülürmüş. Zû ve Imdugud olarak da bilinen Anzû, çeşitli Mezopotamya dinlerinde daha önemsiz bir tanrı veya canavar olarak bilinir . Apsu'nun ve geniş Dünya'nın saf suları tarafından ya da Siris'in oğlu olarn Anzû, dönüşümlü olarak aslan başlı kartal olarak tasvir edilmesine rağmen, ateş ve su soluyabilen devasa bir kuş olarak tasvir edilmiş. Anzû, ilahi fırtına kuşu ve güney rüzgarı kişileştirme ve yıldırım bulutlarının olduğu iddia edilen bir kuş olarak tasvir edilmiş. Tengu, Japon mitolojisinde karga canavar olarak bilinen bir kuş. Yarı karga, yarı insan olduğı söylenir. Simsiyah saçları, kırmızı gözleri varmış. Erkekleri uzun ve yakışıklı, dişileri güzel ve gösterişliymiş. Sırtlarında simsiyah kocaman kanatları varmış. Eski zamanlarda biri kaybolduğunda, suçu tanrılara ya da hilekâr şeytanlara yükleme gibi bir gelenek oluşmuş. Genç bir kadının aniden ortalıktan kaybolması durumunda bir Tengu'nun onu karısı olarak aldığı düşünülürmüş. Fazilet.Senol@milliyet.com.tr twitter.com/SenolFazilet instagram.com/SenolFazilet