Kıyamet senaryoları 2: Antibiyotikler

Yunancadan türetilen kelime; anti (karşı), bios (yaşam) yeni sözcüklerin tanımlanmasıyla birlikte günümüzdeki şeklini almıştır. Antibios sözcüğü 'mikroorganizmalar arasındaki karşıtlık' anlamındadır. Diğer bir deyişle bitkilerde, özellikle küf mantarlarında bulunan ayrıca yapay olarak üretilen bakteri ve diğer mikroorganizmaların gelişimini, yaşamını durduran ya da onları yok eden maddelerin ortak adıdır. Mikrobiyoloji alanında en büyük atılımını yaptığı XIX. yüzyılın ikinci yarısında, mikroorganizmaların sağaltımda yararlanılabilecek bir potansiyele sahip olabileceklerini üzerine ilk fikirleri Pasteur ve Joubert ileri sürmüştür. Ayrıca Steril idrarda güçlü ve hızlı üreyen şarbon basillerinin farklı bakterilerle kirlenmiş idrarda tekrar üreyemediklerini ve sonunda öldüklerini kanıtlayan araştırmacılar, bu gözlemlerinin nedenlerini deneysel olarak ortaya çıkartmak istemişlerdir. 1935 yılında ise Domagh enfeksiyon hastalıklarının modern kemoterapisini sulfonamidlerle başlatmış ve prontosil üzerinde yaptığı akademik çalışmalardan dolayı 1938 yılında Nobel Ödülü'nü kazanmıştır. Penisilinin kliniklerde ilk denendiği 1942 yılına kadar sülfonam Buidler antibakteriyel kemoterapinin en etkili ilacı olarak tıp alanında yaygın biçimde kullanılmışlardır. Fakat 1939 yılından başlayarak 1943 yılına kadar Actinomycetes cinsleri üzerinde akademik çalışmalar yapan Waksman ve arkadaşları, deneysel gözlemlerin sonunda, Streptomyces griseus kültürlerinden streptomisin adını koydukları bir tür madde elde etmişlerdir. 1944 yılında sağaltım alanına giren bu antibiyotik, birçok gram-pozitif ve gram-negatif mikroorganizma yanında Mycobacterium’lara karşı da çok etkili olmuştur. Ardından fark edilen diğer bir parametre ise kullanılan antibiyotik ile ilgili bağışık sisteminde bir mutasyon sonucu daha güçlü ve dirençli patojen bir bakteri oluşturduğudur. Yapılan bir araştırmaya göre bir yıl boyunca yetişkin bir insan ortalama 3 farklı enfeksiyona yakalanmaktadır. Geçirilen her enfeksiyon sonucunda kullanılan antibiyotikler bağışıklık sistemimizde bir bakteri türünün mutasyona uğramasını ve ilgili bakteri türünün bağışık kazanmasına neden oluyor. Ayrıca antibiyotikler kurtulmak istediğimiz bakterilerle birlikte korumak istediğimiz bakterileri de yok ediyor. Bu da onu şok etkisi yaratan dehşet bir siyah haline getiriyor. Ülkemizdeki doktorların antibiyotik konusunda kısıtlanmasına rağmen hastalarına yazdıkları reçetelerde büyük bir çoğunluğun antibiyotikler olduğunu fark ediyoruz. Bu nedenle ülkemizdeki bakteri türünde ve sayısında gerçekleşen artış doğal olarak hastalık türünde ve hasta sayısında da yüksek bir artış gerçekleştiriyor. Elbette çağdaş tıbbın geldiği nokta beklenmeyen bir durum değildir. Çünkü modern tıp bağışıklık sistemimizi iyileştirmeye değil onunla savaşmayı seçiyor. Antibiyotiklerin etkisini kaybetmesinin bir sonucu olarak mutasyona uğramış patojenik bir bakterinin yani bir tür 'süper bakteri' türemesine neden olacaktır. Dünya Sağlık Örgütü'nün yayınladığı verilere göre 2016 yılında yaklaşık olarak 750 bin kişinin ölümüne neden olan bu süper bakteriler 2050 yılına gelince her yıl 10 milyon insanın ölümüne neden olacaktır. Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) 2006 ve 2017 yılları arasında başkanlığını yapan Margaret Chan bir konuşmasında şöyle diyor: “Dünyadaki bütün antibiyotikler etkisini kaybedebilir ve basit ameliyatların bile ölümle sonuçlanabileceği bir antibiyotik krizi yaşanabilir. Antibiyotiklere karşı direnç kazanan bakteriler modern tıbbın sonunu getirebilir.” Şu an için antibiyotik direnci ABD ve Orta Avrupa’da hızla artıyor. Bu da dirençli mikroorganizmalara karşı ilk savaşımızı kaybettiğimiz anlamına geliyor. Antibiyotiklere karşı dirençli süper bakterilere maruz kalan insanlarda ölüm oranı yaklaşık %50’lik bir artış gösterdi. Boğaz enfeksiyonu ve yaralanmaların insan hayatına mal olduğu eski günlere dönmek üzereyiz. harunsimsekinfo@gmail.com